Ulica Heleny Modrzejewskiej we Wrocławiu

ulica Heleny Modrzejewskiej

Stare Miasto
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Długość	93 m
Przebieg
ul. Świdnicka pl. Teatralny ul. św. Doroty pl. Wolności
Położenie na mapie Wrocławia ulica Heleny Modrzejewskiej
Położenie na mapie Polski ulica Heleny Modrzejewskiej
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego ulica Heleny Modrzejewskiej
51°06′21,652″N 17°01′50,483″E/51,106014 17,030690
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Heleny Modrzejewskiej – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście^[1][2][3]. Łączy ulicę Świdnicką i plac Teatralny z ulicą św. Doroty^[a] i placem Wolności^[1][3][4][5]. Ma 93 m długości^[1]. W pierzei północnej ulicy znajduje się między innymi zabytkowy kompleks budynków Hotelu Monopol, obejmujący także połączony, dawny dom handlowy Kaufhaus Rudolf Mosse (Dom Handlowy Monopol)^[3][6][7], a w pierzei południowej położony jest, również zabytkowy gmach Opery Wrocławskiej^[3][6][8].

Współczesna ulica Hanny Modrzejewskiej, jak i wcześniej cały odcinek drogi od ulicy Krupniczej do ulicy Świdnickiej, był częścią ulicy Pawła Włodkowica^[5][9][10]. Pierwotnie była to ścieżka Wallstrase wzdłuż murów miejskich, które zostały rozebrane w 1807 r.^[3]. Taki stan trwał do 1915 r., kiedy to nienazwany plac, który współcześnie nosi nazwę placu Wolności, otrzymał nawę Schloßplatz, a ulica stała się jego częścią. Wydzielono ją z placu nadając odrębną nazwę dopiero 21.03.1928 r.^{[9][11][12][13]} (Exercierplatz^[3][13]). Po zbudowaniu Narodowego Forum Muzyki (inwestycję przeprowadzano w latach 2010-2015) i przebudowie zarówno samego placu Wolności jak i całego układu drogowego dochodzących do niego ulic, skróceniu uległa także ulica Hanny Modrzejewskiej do współczesnego odcinka od ulicy Świdnickiej do ulicy św. Doroty^[14].

W południowej pierzei ulicy znajduje się budynek Opery Wrocławskiej zrealizowany w latach 1839-1841, pierwotnie jako Teatr Miejski. W swojej historii obiekt kilkukrotnie przechodził większe przeobrażenia. Między innymi w 1865 r. nastąpiła jego przebudowa, w 1871 r. zamontowano ozdobne rzeźby wykonane z piaskowca przedstawiające muzy, w latach 1954 - 1956 rozbudowano południową część budynku, a w latach 1997-2006 prowadzono kompleksowe prace konserwatorskie, w tym odrestaurowano wiele historycznych detali architektonicznych^{[6][8][15][16][17]}.

W latach 1891–1892 zbudowano budynek, w którym współcześnie mieści się Hotel Monopol. Od 1899 r. połączony został z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse (Dom Handlowy Monopol), tworząc jeden kompleks użytkowy. Budynki uległy uszkodzeniu w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. Odbudowę uszkodzonego gmachu zakończono w 1961 r. Natomiast w latach 2007-2008 przeprowadzono gruntowną renowację i przebudowę, w tym między innymi odtworzono zburzoną kopułę oraz dostosowano obiekt do pięciogwiazdkowego standardu^{[3][6][7][18][19][20]}.

Przy ulicy pod numerem 4 położona jest kamienica z około 1910 r. W 2015 r. przeprowadzono tu remont połączony z przebudową^[6][21], a obiekt otrzymał nazwę Max Born Forum. W XX wieku mieszkał tu bowiem i tworzył fizyk Max Born, jeden z laureatów nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Otrzymał ją w 1954 r. Max Born studiował na Uniwersytecie Wrocławskim, a w latach 1915-1919 był profesorem tejże uczelni^[21][22]. Po przebudowie układu drogowego kamienica ma przypisany adres do placu Wolności z zachowaniem numeru adresowego^[6][23].

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

• Wallstraße, ulica biegnąca od ulicy Świdnickiej do ulicy Ruskiej, jako całość, od 1823 r. do 1915 r.^{[3][5][9][11][12]}
• Exercierplatz (plac Ćwiczeń), ulica stanowiła część placu, od 1915 r. do 1916 r.^[3][13]
• Schloßplatz, ulica stanowiła część placu, od 1916 r. do 21.03.1928 r.^[9][11][12]
• Agnes-Sorma-Straße, od 21.03.1928 r. do 1945 r.^[9][5]
• Heleny Modrzejewskiej, od 1945 r.^[1][3][5]

Nazwa Wallstraße pochodziła od muru miejskiego przy którym biegła^[5]. Z kolei nazwa placu Schloßplatz pochodziła od zamku Fryderyka Wielkiego^[11][24]. Agnes-Sorma-Straße natomiast upamiętniała Agnes Sorma, właściwie Agnieszka Marta Zaremba, urodzoną 17.05.1865 r. we Wrocławiu-Szczepinie, zmarłą 10.02.1927 r. w Crownsend w Arizonie (Stany Zjednoczone), która była słynną zarówno w Europie jak i w Ameryce aktorką^[3][9]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 60 z 21.09.1945 r. oraz nr 76 z 19.10.1945 r.^[1] Upamiętnia Helenę Modrzejewską, żyjącą w latach 1840-1909 polską aktorkę^[3].

Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 106486D o długości 93 m^[1] klasy dojazdowej^[25] położona na działkach gruntu o powierzchni 2406 m^2[1][26]. Ulica biegnie od ulicy Świdnickiej do ulicy św. Doroty^[a] i placu Wolności^{[1][4][27][28][29]}. Objęta jest strefą ograniczenia prędkości 30 km/h^[30].

Ulice powiązane z ulicą Heleny Modrzejewskiej:

• skrzyżowanie:
  • ulica Świdnicka^[1][31], torowisko tramwajowe w odcinku południowym^[4][32] 
  • pl. Teatralny^[33], torowisko tramwajowe^[4][32] 
• skrzyżowanie^[a]:
  • ulica św. Doroty^[1][27]
  • plac Wolności^[28]
  • włączenie do drogi publicznej: rampa do parkingu podziemnego na placu Wolności przy Narodowym Forum Muzyki^{[14][30][34][35][36][37]}.

Północna strona ulicy przeznaczona jest zgodnie z aktualnym zagospodarowaniem na usługi centrotwórcze (Hotel Monopol) i obiekty sakralne (dalej: Kościół św. Doroty)^[38]. Dalej na odcinku od ulicy św. Doroty do ulicy Zamkowej^[a] obowiązuje zachowanie istniejącej zabudowy i kształtowanie nowej w nawiązaniu do istniejącego układu architektonicznego^[39].

Południowa strona ulicy również przeznaczona jest zgodnie z aktualnym jej zagospodarowaniem na widowiskowe obiekty kultury z uzupełniającymi usługami centrotwórczymi i obiektami do parkowania^[40]. Podobne przeznaczenie ma wolny teren przeznaczony do zabudowy położony pomiędzy placem Wolności a Operą Wrocławską, gdzie można lokalizować usługi centrotwórcze i widowiskowe obiekty kultury, a także obiekty imprez plenerowych i jako uzupełniające mieszkania towarzyszące^[41]. Wymaga się przy tym wykonania drogi wewnętrznej pomiędzy budynkiem opery a nową zabudową^[42].

Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 118 a 119 m n.p.m.^[43]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933200, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 1472 osób/km² przy 195 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)^[44].

Obszar, na którym położona jest ulica Heleny Modrzejewskiej, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.^[45][46]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii^[47] [48] . Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta^[49] .

Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:

obiekt, położenie	powstanie, nr rej.[b]	fotografia
pierzeja północna
Hotel "Monopol" (od 1899 r. połączony z domem handlowym Kaufhaus Rudolf Mosse) ulica Hanny Modrzejewskiej 2 (hotel), ulica Świdnicka 33 (dawny dom handlowy)[6][50][51]	1892 r. (projekt Karl Grosser – dom handlowy), odbudowa 1961 r.; lata 1893-1895 (projekt Brost und Grosser – hotel), 1899 r. (połączony z domem handlowym), 1909 r. modernizacja wnętrz, 1937 r., po 1945 r., lata 2007-2009 (remont)[6] lata 1890-1892, 1905 r.[50] 259/431/Wm z dnia 16.03.1984 r. i z dnia 28.12.2000 r.[6][50][51]
Duszpasterstwo parafii św. Doroty, obecnie parafii św. Stanisława, Doroty i Wacława ulica Hanny Modrzejewskiej 3[6][52]	projekt 1895 r. gez, mpzp[6][52]
Kamienica, obecnie budynek w przebudowie (zachowane mury obwodowe) ulica Hanny Modrzejewskiej 4, plac Franciszkański 5[6][53], Max Born Forum[21]	około 1910 r., 2015 r. (remont i przebudowa)[6][53]
pierzeja południowa
Teatr Miejski, obecnie Opera Wrocławska ulica Świdnicka 35[6][54][55]	lata 1831-1841 (projekt K. H. Landhansa), lata 1866-1869 (projekt K. Lidecke), lata 1871-1872 (projekt K. Schmidt), 2005 r. (remont) 1837 r., 1871 r., 1955 r.[54] A/2786/205 z dnia 30.12.1970 r.[6][54][55]
zamknięcie osi widokowej w kierunku wschodnim
Dom Handlowy Juliusa Schottländera "Pod Świętym Hieronimem" plac Teatralny 8, ulica Świdnicka 34[6][50][56]	lata 1911-1913 (projekt R. i P. Ehrlich)[6] 1911 r.[50] A/1378 z dnia 20.10.2009 r.[6][50][56]

• Historia Wrocławia
• Architektura Wrocławia

• ZygmuntZ. Antkowiak ZygmuntZ., Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9)  (pol.).
• Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• JanJ. Harasimowicz JanJ. (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9  (pol.).
• Max Born Forum, placwolnosci4.pl – Max Born Forum [dostęp 2019-09-30]  (pol.).strona główna serwisu
• M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31]  (pol.).
• Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
• Rzymskokatolicka parafia pw. św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława, Archidiecezja Wrocławska [dostęp 2019-09-30] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-18]  (pol.).
• Schematy stałe komunikacji zbiorowej, Komunikacja dzienna - schemat ważny od 2 września 2019 roku, Oficjalny serwis Wrocławia, 1 września 2019 [dostęp 2019-09-24]  (pol.).
• System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06]  (pol.).strona główna serwisu
• Uchwała XII/268/07 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 13 września 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części A, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 18 października 2007 r. Nr 257, poz. 2960.; Biuletyn Urzędowy RMW z 27 września 2007 r. Nr 8, poz.244., Wrocław, 13 września 2007 [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• Uchwała LIV/1608/10 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 9 września 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie Placu Wolności, w części B, w obrębie Stare Miasto we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 21 grudnia 2010 r. Nr 242, poz. 4094.; Biuletyn Urzędowy RMW z 16 września 2010 r. Nr 8, poz.265., Wrocław, 9 września 2010 [dostęp 2019-09-30]  (pol.).
• Urbanity.pl [online] [dostęp 2019-09-11] .strona główna serwisu
• Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30]  (pol.).
• Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21]  (pol.).
• Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23]  (pol.).

• Ulica Heleny Modrzejewskiej, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-09-26]  (pol.).
• ul. Heleny Modrzejewskiej, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586735 [dostęp 2019-09-26]  (pol.).
• ul. Heleny Modrzejewskiej, wikimapia.org [dostęp 2019-09-26]  (pol.).