In vergelijking met het vorige EK plaatsten Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, Nederland, Portugal, Kroatië, Engeland, Denemarken, Tsjechië en Zweden zich opnieuw. Kroatië en Letland schakelden respectievelijk Slovenië en Turkije uit, België werd door zowel Bulgarije als Kroatië uitgeschakeld en Zwitserland, Rusland en Griekenland namen de plaats in van Joegoslavië, Noorwegen en Roemenië.
1:Van 1960 tot 1992 speelde Tsjechië onder de naam Tsjechoslowakije. 2:Van 1972 tot 1988 speelde Duitsland onder de naam West-Duitsland. 3:Van 1960 tot 1988 speelde Rusland onder de naam Sovjet-Unie. Vet betekent dat het land dat jaar kampioen werd. Schuin betekent dat het land dat jaar gastland was.
Groepen en wedstrijden
Legenda
■Geplaatst voor het hoofdtoernooi.
■Play-off
Groep 1
Na het desastreus verlopen WK in Zuid-Korea en Japan werd coach Roger Lemerre ontslagen bij de Franse ploeg, de technisch directeur van Olympique LyonJacques Santini werd aangesteld als zijn opvolger.[1] De ploeg draaide nog steeds rond de ploeg die in 1998 en 2000 Wereld- en Europees kampioen werd met Zinédine Zidane als belangrijkste speler. In een niet al te zware poule werden alle wedstrijden gewonnen, hoogtepunt was een 5-0 overwinning op Slovenië.[2] Slovenië hield uitzicht op het derde internationale toernooi op rij door als tweede te eindigen, beslissend was een 3-1 zege op Israël, tegenstander zou Kroatië worden. Israël moest alle wedstrijden buitenshuis spelen vanwege het buitensporige geweld in het land door de tweede Intifada.
Groep 2 was een groep zonder een uitgesproken favoriet, vier ploegen zouden een spannende competitie strijden om één Europese ticket en één plaats in de Play-offs. Daar zag het in het begin niet naar uit, de Scandinavische landen Denemarken als Noorwegen wonnen de uitwedstrijd van hun belangrijkste concurrent Roemenië. Vooral de 2-5 overwinning van Denemarken was opvallend, twee maal namen de Roemenen een voorsprong, waarna in de laatste twinitig minuten de Denen een ruime overwinning behaalden. Na afloop stopte Gheorghe Popescu als international na 115 wedstrijden.[3]
In de volgende wedstrijd verslikte Denemarken zich in eigen huis tegen Bosnië en Herzegovina, 0-2.[4] Halverwege de competitie stond Noorwegen bovenaan met tien punten uit vier wedstrijden, drie punten meer dan Denemarken en vier meer dan Roemenië en Bosnië en Herzegovina. Denemarken veroverde de koppositie weer door met 1-0 van Noorwegen te winnen door een vroeg doelpunt van Grønkjær. Noorwegen verloor nu het initiatief in de groep door een benauwd gelijkspel tegen Roemenië en een 1-0 nederlaag tegen Bosnië en Herzegovina. Voor de laatste twee speelronden hadden Denemarken en Roemenië dertien punten en een voorsprong van drie punten op Noorwegen, Denemarken had één wedstrijd minder gespeeld.
Aangezien de onderlinge resultaten doorslaggevend waren bij een gelijk aantal punten moest Roemenië van Denemarken winnen. Denemarken kwam op voorsprong door een gemakkelijk gegeven strafschop. De Roemenen scoorden in de tweede helft twee keer, maar zeer ver in blessure tijd zorgde Martin Laursen voor de gelijkmaker.[5] In Roemenië was men woest op scheidsrechter Urs Meier, een krant publiciteerde het emailadres van de scheidsrechter en heksen spraken een vloek uit.[6] Voor de laatste speelronde hadden Denemarken en Roemenië veertien punten, Bosnië twaalf en Noorwegen elf punten, Roemenië was al uitgespeeld.
Noorwegen moest nu winnen van Luxemburg om in ieder geval boven Roemenië te eindigen hetgeen maar net lukte dankzij een doelpunt van Tore André Flo[7]. Denemarken had aan een gelijkspel tegen Bosnië en Herzegovina genoeg zich te plaatsen voor het EK, bij winst zou Bosnië eerste worden, bij een andere resultaat vierde. Na een 1-1 ruststand hielden de Denen stand in de tweede helft ondanks een wanhopig slotoffensief van de Bosniërs die zich voor de eerste keer konden plaatsen voor een groot toernooi. Denemarken plaatste zich voor de vijfde achtereenvolgende keer voor een EK of WK, een record voor de Skandinaviërs. Noorwegen moest in de Play-Offs tegen Spanje spelen.
Na het mislopen van het WK in 2002 nam Louis van Gaal ontslag bij het Nederlands Elftal en werd Dick Advocaat zijn opvolger, voorlopig zou hij zijn functie combineren met zijn functie als manager bij Glasgow Rangers,[9] als assistent werd Willem van Hanegem benoemd.[10] Advocaat vertrouwde op de lichting die faalde tijdens de WK-kwalificatie, maar nog steeds bij Europese topclubs speelde, van de jeugd kregen alleen Rafael van der Vaart en Andy van der Meijde een kans. Nederland had alleen concurrentie van Tsjechië met Pavel Nedvěd en Jan Koller als voornaamste spelers, Tsjechië moest zich ook revancheren van een mislukte WK-kwalificatie.
Nederland begon goed met een regelmatige 3-0 overwinning op Wit Rusland en in de uitwedstrijd tegen Oostenrijk stond de ploeg al na een half uur met 0-3 voor, daar bleef het bij. Zeges in oefenwedstrijden tegen Duitsland en Argentinië vergrootte het zelfvertrouwen voor de eerste confrontatie met Tsjechië. Frank de Boer speelde zijn honderdste interland[11] Nederland had in de eerste helft het beste van het spel, Clarence Seedorf schoot een vrije trap op de paal, in de blessure-tijd van de eerste helft opende Ruud van Nistelrooij de score. In de tweede helft kwam Tsjechië beter in de wedstrijd, Jan Koller scoorde de gelijkmaker.
Daarna volgden twee moeizame overwinningen op Moldavië en Wit-Rusland. Nederland profiteerde tegen Moldavië van twee inschattingsfouten van de doelman (1-2),[12] tegen Wit-Rusand maakte alleen Fernando Ricksen na afloop indruk door na een bezoek aan een nachtclub de deur van het hotel in te slaan.[13] Na een weinig verheffend oefenduel tegen België werd Seedorf gepasseerd voor de wedstrijden tegen Oostenrijk en Tsjechië.[14] Na een matige eerste helft tegen Oostenrijk nam Nederland in de tweede helft afstand van de Oostenrijkers (3-1).[15]
In de voorlaatste ronde speelden de twee koplopers Tsjechië en Nederland tegen elkaar, de winnaar zou zich plaatsen voor het EK. De start van het Nederlands Elftal was desastreus, Edgar Davids veroorzaakte na amper een kwartier een strafschop en kreeg een rode kaart.[16] Dick Advocaat besloot een aanvaller (Mark Overmars) in te wisselen voor een verdedigende middenvelder (Paul Bosvelt), ondanks dat er gescoord moest worden. Balverlies van Mark van Bommel leverde de 2-0 op via Karel Poborský. Na de tegentreffer van Rafael van der Vaart wisselde Advocaat aanvaller Ruud van Nistelrooij, hetgeen een scheldkannonade opleverde van de spits van Manchester United, Advocaat zou hem voor de volgende wedstrijd schorsen.[17] De eindstand was uiteindelijk 3-1 voor Tsjechië en het gebeuren leverde vernietigende kritieken in de Nederlandse pers achter.[18] Tsjechië plaatste zich rechtstreeks voor het EK en Nederland moest in de Play-Offs tegen Schotland spelen.
De beste start in deze groep was voor laagvlieger Letland dat met tien punten uit vier wedstrijden een goede start had, beste resultaat was een 0-1 zege op Polen, waarna oud-speler Zbigniew Boniek ontslag nam als bondscoach.[19] Na nederlagen tegen Hongarije en Polen nam Zweden de koppositie over en plaatste zich definitief voor het EK na een 0-2 zege op Polen,[20] Letland herstelde zich door met 3-1 van Hongarije te winnen en had met nog één wedstrijd te spelen twee punten voorsprong op Hongarije. Uiteindelijk schreef Māris Verpakovskis geschiedenis door het noodzakelijke doelpunt in de uitwedstrijd tegen Zweden te scoren,[21] in de Play-Offs wachtte een nieuwe uitdaging: de halvefinalist van het vorige WK Turkije.
Duitsland plaatste zich zoals verwacht voor het EK in een poule zonder grote voetballanden. Overtuigend was de kwalificatie niet, er waren gelijke spelen tegen Litouwen, Schotland en IJsland. Wanneer er kritiek was na de laatste wedstrijd, kreeg Rudi Völler een woede-uitbarsting.[22] Uiteindelijk haalde de vice-wereldkampioen het EK door met 3-0 van IJsland te winnen. Schotland won op de laatste speeldag met 1-0 van Litouwen en eindigde op de tweede plaats met één punt voorsprong op IJsland, in de Play-Offs zou Nederland de tegenstander worden.
Griekenland had zich voor de laatste keer in 1980 geplaatst voor de eindronde en na twee kansloze nederlagen tegen Spanje en Oekraïne waren de vooruitzichten op het halen van het EK ongunstig. In de vijfde wedstrijd zorgde Griekenland voor een daverende verrassing door buitenshuis met 0-1 van Spanje te winnen, middenvelder Stelios Giannakopoulos zorgde voor het winnende doelpunt.[23]
Vier dagen later won Griekenland van de andere concurrent Oekraïne door een doelpunt vlak voor tijd van Angelos Charisteas en omdat Spanje niet verder kwam dan een doelpuntloos gelijkspel tegen Noord-Ierland had de ploeg één punt voorsprong op Spanje met nog twee wedstrijden te spelen. Op de laatste speeldag was een strafschop van Vassilios Tsiartas nodig om van Noord-Ierland te winnen.[24] Typerend voor het defensieve spel van de Grieken was dat er acht keer werd gescoord in acht wedstrijden, alleen in de eerste twee wedstrijden incasseerde het tegendoelpunten. Architect van het Griekse succes was de Duitse coach Otto Rehhagel die zijn contract verlengde.[25] Spanje moest nu in de Play-Offs aantreden tegen Noorwegen, Oekraïne eindigde op ruime achterstand ondanks de aanwezigheid van topspits Andrij Sjevtsjenko, die in hetzelfde jaar met AC Milan de Champions League won.
De strijd om de EK-ticket in deze groep ging tussen twee ploegen die op het afgelopen WK beiden door de latere wereldkampioen Brazilië werden uitgeschakeld: Engeland en Turkije. De Engelse doelman David Seaman, bekritiseerd door het foutief beoordelen van een hoge bal op het WK tegen Brazilië ging opnieuw in de fout bij een hoge bal, nu tegen Macedonië,[26] na het 2-2 gelijkspel was zijn positie onhoudbaar geworden.[27] Engeland was vooral erg degelijk tijdens deze kwalificatie, in alle wedstrijden werd niet meer dan twee keer gescoord, er werden slechts drie doelpunten gescoord in de eerste helft.
Omdat Turkije de wedstrijden tegen de overige landen allemaal won moest de beslissing komen in de directe confrontaties. In Sunderland won Engeland met 2-0,[28] op de laatste speeldag zou Engeland genoeg hebben aan een gelijkspel. Verdediger Rio Ferdinand was geschorst, omdat hij een dopingcontrole had gemist. De Engelse ploeg dreigde met een staking, maar de wedstrijd ging gewoon door.[29] In de eerste helft had David Beckham de strijd konden beslissen, hij schoot een strafschop huizenhoog over.[30] In de tweede helft beef Engeland vrij makkelijk overeind en Turkije moest in de Play-Off wedstrijden tegen Letland spelen.[29]
Vooraf was de verwachting dat Kroatië en België zouden strijden om een EK-ticket, maar het terug gevallen Bulgarije schoot prima uit de startblokken met 2-0 overwinningen op België (uit)[32] en Kroatië (thuis). Na een zware nederlaag tegen Kroatië (4-0)[33] moest België van Bulgarije winnen om in de race te blijven. België kwam twee maal op voorsprong, maar gaf die voorsprong twee maal weg, meeste tumult ontstond doordat scheidsrechter Pierluigi Collina een buiteling van MPenza niet beoordeelde als een strafschop.[34] Bulgarije eindigde op de eerste plaats, België pakte zijn laatste kans door met 2-1 van Kroatië te winnen[35] en moest hopen dat Kroatië niet zou winnen van Bulgarije. Kroatië won echter met 1-0[36] en dankzij een beter onderling resultaat eindigde Kroatië boven België en moest in de Play-Off wedstrijden spelen tegen Slovenië.
Wales had al jaren niets meer gepresteerd, maar schoot uit de startblokken en had halverwege de competitie twaalf punten uit vier wedstrijden met een ruime voorsprong op Italië (tien uit vijf) en op Servië en Montenegro (vijf uit vijf). Hoogtepunt was een 2-1 zege op Italië.[38] Servië en Montenegro begon goed met een 1-1 gelijkspel in Italië, maar na blamerende resultaten tegen Azerbeidzjan (2-2 in Belgrado, 2-1 nederlaag in Bakoe) en tegen Finland (3-0 nederlaag) nam coach en oud-sterspeler Dejan Savićević ontslag.[39]
In de tweede helft van de cyclus verloor Wales twee keer achter elkaar, 1-0 tegen Servië en Montenegro en een duidelijke 4-0 nederlaag tegen Italië met drie doelpunten van Filippo Inzaghi[40], Italië had nu één punt voorsprong. Op de voorlaatste speeldag speelde Italië gelijk tegen Servië en Montenegro, maar omdat Wales tegen Finland niet verder kwam dan 1-1 bleef de voorsprong gehandhaafd en plaatste Italië zich na een 4-0 overwinning op Azerbeidzjan. Door het gelijkspel van Servië en Montenegro plaatste Wales zich voor de Play-Offs, tegen Rusland kon Wales zich voor het eerst sinds 1958 plaatsen voor een groot toernooi.
Een groep zonder een duidelijke favoriet: Ierland was als groepshoofd aangewezen, maar begon met nederlagen tegen Rusland (4-2) en Zwitserland (1-2). De concurrenten verspeelden punten tegen de zwakkere landen: Zwitserland speelde gelijk tegen Albanië en Georgië, Rusland verloor zelfs van beide landen, coach Valeri Gazzajev nam ontslag. Op de laatste speeldag had Zwitserland één punt voorsprong op Ierland en Rusland. In een directe confrontatie won Zwitserland met 2-0 van Ierland en plaatste zich voor de eindronde, Rusland maakte een 0-1 achterstand tegen Georgië goed en won met 3-1, in de Play Offs moest het spelen tegen Wales.
Dat Letland de Play-offs haalde was al een grote verrassing, maar de ploeg leek weinig kans te hebben tegen Turkije, de nummer drie van het laatste WK. De thuiswedstrijd won de underdog door een doelpunt van Māris Verpakovskis.[41] In de tweede wedstrijd leek Turkije het recht te zetten, met iets minder dan een half uur te spelen nam Turkije een 2-0 voorsprong dankzij doelpunten van İlhan Mansız en Hakan Şükür, maar een vrije trap van Juris Laizāns ging er via de handen van de Turkse doelman in. Op dat moment was Letland al geplaatst. Turkije kwam de klap niet te boven en Māris Verpakovskis besliste het tweeluik, Letland plaatste zich voor de eerste keer voor een groot toernooi.
[42]
Terwijl de Nederland pers coach Dick Advocaat vroeg voor vernieuwing, bleef hij vasthouden aan de oude garde. Clarence Seedorf werd voor het tweeluik tegen Schotland opnieuw opgeroepen ten koste van talenten als Arjen Robben.[43] In de uitwedstrijd tegen Schotland startte hij in de basis ten koste van de tegen Moldavië uitblinkende Wesley Sneijder, Sneijder zat zelfs op de tribune. Net als in eerdere interlands maakte Nederland weinig indruk in Schotland en stond voor rust met 1-0 achter door een doelpunt van James McFadden,[44] er veranderde niets aan de eindstand. De Schotse pers verbaasde zich over de houding van de ego's van de Nederlandse spelers en zag kansen om het EK te halen[45] De Nederlandse pers was genadeloos, er werd gespeculeerd dat een aantal Nederlands elftal spelers feest vierden na de wedstrijd.[46] Columnist Henk Spaan bood zijn excuses aan tegen speler Andy van der Meyde,[47] de spelers besloten de pers te boycotten.[48] Dick Advocaat besloot eindelijk in te grijpen, aanvoerder Frank de Boer, topscorer Patrick Kluivert en Clarence Seedorf werden gepasseerd, de aanstormende talenten Wesley Sneijder en Rafael van der Vaart kregen een basisplaats.[49] De vernieuwing zorgde eindelijk voor nieuw elan en passie, Nederland versloeg Schotland met liefst 6-0.[50] Wesley Sneijder was de grote man met het openingsdoelpunt en drie assists,[51]Ruud van Nistelrooij scoorde drie keer.
De burenruzie tussen Kroatië en Slovenië kon voor Slovenië de derde keer worden dat men zich plaatste voor een groot toernooi via de Play-Offs, net al eerder tegen Oekraïne en Roemenië waren ze de outsider. In de uitwedstrijd hield men de Kroaten onder bedwang: 1-1, doelpuntenmaker Ermin Šiljak liep wel een schorsing op vanwege een gele kaart.[52] In de return viel Kroatië aan en had pech dat Niko Kovac op de paal schoot, Slovenië beperkte zich tot verdedigen. Er veranderde niets aan het spelbeeld nadat Igor Tudor bij de Kroaten uit het veld werd gestuurd vanwege twee gele kaarten en vlak daarna schoot Dado Prso naar het EK in Portugal.[53]
Wales hoopte zich voor de eerste keer sinds 1958 te plaatsen voor een groot toernooi. Het verschafte zich een goede uitgangspositie door een doelpuntloos gelijkspel in Moskou tegen Rusland. In de return in Cardiff ging het mis, Vadim Evsejev scoorde met een kopgoal, sterspeler Ryan Giggs schoot nog op de paal, maar verder kwam de ploeg niet.[54] Wales spande een rechtszaak aan, omdat Egor Titov positief getest was op het gebruik van het middel bromantan in de eerste wedstrijd, hij speelde wel mee in de return. De rechtszaak werd echter afgewezen,[55] Titov werd wel later voor een jaar geschorst en ging niet meer naar het EK.[56]
Spanje had slechte herinneringen aan Noorwegen, tijdens het vorige EK liet het zich verrassen tegen de in het algemeen defensief opererende Noren.[57] Noorwegen kwam in de eerste wedstrijd in Valencia na 16 minuten op voorsprong door een doelpunt van Steffen Iversen, na de snelle gelijkmaker van Raúl beukte Spanje tevergeefs op de Noorse muur, maar doelman Espen Johnsen blonk uit met aan aantal sterke reddingen. Vijf minuten voor tijd viel toch de Spaanse winnende treffer: in een hachelijke situatie schoot Henning Berg in eigen doel.[58] Noorwegen moest nu in eigen huis tegen zijn natuur in aanvallen, deed dat niet, Spanje won zonder problemen met 0-3 en plaatste zich voor de eindronde.[59]
↑Groep 7: Slowakije tegen Liechtenstein werd gespeeld zonder publiek. De UEFA strafte Slowakije vanwege het racistische uitingen van het publiek in de wedstrijd tegen Engeland. "Stadium ban for Slovakia", UEFA, 13 januari 2003. Gearchiveerd op 30 juni 2016. Geraadpleegd op 4 mei 2016.
· 
· 
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
