|
Jakub Berman
Jakub Berman (ur. 23 grudnia 1901 w Warszawie, zm. 10 kwietnia 1984 tamże) – polski prawnik i polityk komunistyczny żydowskiego pochodzenia, członek prezydium tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy KC WKP(b) (styczeń–sierpień 1944)[1], członek Biura Politycznego KC PPR (sierpień 1944–grudzień 1948), następnie członek Biura Politycznego KC PZPR (grudzień 1948–maj 1956), członek Sekretariatu KC (1948-1954) i Sekretariatu Biura Politycznego KC. Członek Komisji Wojskowej Biura Politycznego KC PZPR, nadzorującej Ludowe Wojsko Polskie od maja 1949[2]. Wiceprezes Rady Ministrów w latach 1954–1956, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji. Wraz z Bolesławem Bierutem i Hilarym Mincem stanowił w latach 1949–1956 najściślejsze kierownictwo PZPR, członek Centralnej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych w 1946[3]. ŻyciorysUrodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Isera (Izydora) i Guty (Gustawy). Miał czworo rodzeństwa, dwóch braci: Adolfa (1906–1978), który w 1950 wyjechał do Izraela[4] i Mietka (Mieczysława; zginął w obozie zagłady w Treblince) oraz dwie siostry: Annę Wołek (zamordowaną wraz z mężem Pawłem i córką Leną również w Treblince) i Irenę Olecką (1918–2000, pedagog). Ukończył w 1925 studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1924 został członkiem Związku Młodzieży Komunistycznej, a w 1928 – Komunistycznej Partii Polski, w KPP był członkiem centralnego wydziału krajowego, sekretarzem podwydziału inteligenckiego, pracował w Centralnej Redakcji Krajowej. Od 1927 do 1939 pracował w Biuletynie Żydowskiej Agencji Telegraficznej. Po agresji III Rzeszy na Polskę 7 września 1939 opuścił Warszawę po apelu radiowym płk. Romana Umiastowskiego o ewakuację mężczyzn zdolnych do noszenia broni na wschód, pozostawiając rodzinę w Warszawie. Agresja ZSRR na Polskę zastała go w Tarnopolu[5]. Został inspektorem pracy w Białymstoku, przyjął obywatelstwo sowieckie, ściągnął do Białegostoku żonę i córkę. Od marca do czerwca 1941 pracował w redakcji „Sztandaru Wolności” – organu Komunistycznej Partii Białorusi wydawanego w Mińsku[6]. Po ataku Niemiec na ZSRR 24 czerwca 1941 opuścił Mińsk wraz z całą redakcją i rodziną, uciekając pieszo na wschód. Poprzez Mohylew i Briańsk dotarł w sierpniu 1941 do Moskwy. Został zatrudniony w redakcji Radiostacji Kościuszko, kierowanej przez Zofię Dzierżyńską. Pracował w niej do ewakuacji centralnych instytucji sowieckich z Moskwy we wrześniu-październiku 1941, gdy Radiostację Kościuszko i aparat Kominternu ewakuowano do Ufy. Berman został wówczas skierowany przez Komitet Wykonawczy Kominternu do ewakuowanej z Puszkina Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej Kominternu w Kusznarenkowie k. Ufy, gdzie był wykładowcą i kierownikiem grupy polskiej. Funkcję tę pełnił do 1943, szkoląc komunistów, którzy byli później przerzucani do Polski i wchodzili tam w skład powołanej w styczniu 1942 Polskiej Partii Robotniczej (PPR)[7]. Od sierpnia 1943 ponownie w redakcji Radiostacji Kościuszko w Moskwie. Organizator i członek Związku Patriotów Polskich, w grudniu 1943 powołano go na sekretarza wydziału krajowego ZPP. Współorganizator i członek tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) (styczeń-luty 1944), faktycznie kierujący pracami Biura. W lipcu 1944 współuczestniczył w powołaniu w Moskwie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i współredagował jego manifest[8]. Od sierpnia 1944 do grudnia 1948 członek Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej – struktury ściśle tajnej od sierpnia 1944 do I Zjazdu PPR w grudniu 1945[9], następnie od grudnia 1948 do maja 1956 członek Biura Politycznego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Sekretariatu Biura Politycznego i Sekretariatu KC PZPR[10]. _01.jpg) 16 maja 1945 powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Prezydium Rady Ministrów, które pełniło funkcję nadrzędną wobec całego rządu. Funkcję sprawował nieprzerwanie do listopada 1952[11] Było to w tym okresie jego jedyne oficjalne stanowisko państwowe. Od listopada 1952 – do lutego 1954 był członkiem Prezydium Rady Ministrów, a następnie w latach 1954–1956 wicepremierem. W listopadzie 1949 został członkiem Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina[12]. W latach 1949–1954 był członkiem Komisji Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczeństwa Publicznego, nadzorującej aparat represji stalinowskich w Polsce, współodpowiedzialny za represyjną działalność Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W drugiej połowie lat 40. XX wieku umocnił swoją pozycję w kraju, stanowiąc wraz z Bolesławem Bierutem i Hilarym Mincem trójkę stanowiącą najściślejsze kierownictwo PZPR. Bez zajmowania eksponowanych stanowisk kierował ideologią partii komunistycznej oraz aparatem represji. Był uważany za tzw. szarą eminencję. Miał kierowniczy udział w morderstwach politycznych wspólnie ze Stanisławem Radkiewiczem[13]. Od grudnia 1952 do marca 1954 był sekretarzem KC PZPR odpowiedzialnym za oświatę[14]. W maju 1957, w ramach odwilży październikowej 1956, został usunięty z PZPR. Do przejścia na emeryturę w 1969 pracował w wydawnictwie „Książka i Wiedza”[15]. Na początku 1980 uległ poważnemu wypadkowi (wychodząc z cmentarza na Powązkach został potrącony przez samochód[16]), przez półtora roku przebywał w szpitalu i pozostał niepełnosprawny[17]. Zmarł w 1984 w Warszawie. Pochowany jest na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B35, rząd 7, grób 15)[18]. Bohater jednego z wywiadów w książce Teresy Torańskiej Oni[19]. RodzinaOd 1928 żonaty z Gustawą z d. Grynberg (1900–1978), z którą miał córkę Lucynę (1929–2019)[20], żonę Feliksa Tycha. Odznaczenia (wybrane)
Przypisy
Bibliografia
.jpg)  |
||||||||||||||||
