4 lipca 1920 ruszyła II ofensywa sowieckiego Frontu Zachodniego pod hasłem: Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru... Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz![5][6]. W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy czerwonoarmistów Michaiła Tuchaczewskiego[7][8].
Kolejne próby zatrzymania wojsk sowieckich prących na zachód nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Obchodzący ugrupowanie obronne od północy 3 Korpus Kawalerii Gaja wymuszał dalszy odwrót wojsk polskich[9]. Tempo natarcia wojsk sowieckich, jak na owe czasy, wydawało się oszałamiające i wynosiło około 20–30 kilometrów na dobę[10].
Wojsko Polskie traciło kolejno „linię dawnych okopów niemieckich”, linię Niemna i Szczary[11], czy wreszcie linię Bugu[12][13][14]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła[15]. W godzinach wieczornych 6 sierpnia Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz do przegrupowania i reorganizacji wojsk[16].
16 sierpnia ruszyła kontrofensywa znad Wieprza[17]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie[18].
Walki pod Ciełuszkami
24 sierpnia, prowadzący pościg za nieprzyjacielem, III batalion 57 pułku piechoty wzmocniony baterią 14 pułku artylerii polowej dotarł do Nowogrodu[2]. Tu dowódca pułku udokładnił zadanie i batalion pomaszerował dalej wzdłuż Pisy w kierunku szosy Kolno – Myszyniec. Odpoczynek nocny zorganizowano w Cieciorach.
Następnego dnia batalion już szosą skierował się na Myszyniec. Jego ubezpieczenia wykryły w rejonie Ciełuszek obsadzone przez sowiecką piechotę okopy z czasów I wojny światowej. Batalion z marszu uderzył na przygotowujących obronę Sowietów i wykorzystując zaskoczenie, pobił ich. Polskich żołnierzy w szturmie wspomogła miejscowa ludność. Na podstawie zeznań jeńców ustalono, że sowiecki oddział stanowił zlepek żołnierzy z kilku dywizji 15 Armii[3]. Po bitwie batalion pomaszerował w kierunku na Mały Płock[2].
Bilans walk
W czasie bitwy pod Ciełuszkami 57 pułk piechoty wziął do niewoli kilkuset jeńców, zdobył pięć dział i trzynaście ckm[3][2].
Uwagi
↑Zarówno Janusz Odziemkowski, jak i Leon Karczewski umiejscawiają bitwę pod Ciełuszkam[2][3]. W rzeczywistości, jak podaje monografia 14 Dywizji Piechoty, miała ona miejsce pod Cieloszką[4].
Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919 – 30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
