|
Jan III Waza
Jan III Waza (ur. 20 grudnia 1537 w zamku Stegeborg, zm. 17 listopada/27 listopada[b] 1592 w Sztokholmie) – książę Finlandii w latach 1556–1563, król Szwecji w latach 1569–1592. Od 1581 pierwszy wielki książę Finlandii. ŻyciorysSyn Gustawa I Wazy i jego drugiej żony Małgorzaty Leijonhufvud. Wyznania protestanckiego. Książę Finlandii od 1556. W 1562 poślubił starszą o 11 lat Katarzynę Jagiellonkę. Związek małżeński zawarty został w Wilnie[1]. Postępowanie brata król Eryk XIV Waza uznał za zdradę i w 1563 uwięził go wraz z Katarzyną na zamku Gripsholm. W 1567 uwolnieni zostali przez Radę Królestwa. Następnie, przy poparciu możnych Jan obalił rządy brata i objął tron szwedzki[2]. W 1570 pokojem w Szczecinie zakończył wojnę z Danią (północna wojna siedmioletnia); w walkach z Rosją 1572–1583 jego dowódcy zdobyli m.in. Narwę. W czasie elekcji 1573 roku był wysunięty jako kandydat do tronu polskiego[3]. Ponownie kandydował w elekcji 1575 roku[4]. W 1587 zgodził się na elekcję syna Zygmunta na tron polski; wykształcony, interesował się teologią i historią, usiłował doprowadzić do zbliżenia między luteranizmem a katolicyzmem. Pod wpływem żony sprowadził do Szwecji zakon jezuitów a w 1576 zgodnie z jego wolą wprowadzono nową liturgię wzorowaną na katolickiej[5]. Interesował się sztuką, szczególnie architekturą. Po śmierci Katarzyny poślubił Gunnillę z którą miał syna Jana urodzonego w 1589 roku. W tym samym roku Jan III zawiedziony niechęcią Polaków do walki przeciwko Moskwie próbował ściągnąć swojego syna do Szwecji. Jego decyzję zablokowała arystokratyczna Rada Królestwa (Riksråd), za co jej członkowie popadli w niełaskę. Jan III chcąc złamać szwedzką arystokrację zawarł przymierze z Karolem Sudermańskim. Jednak będąc już śmiertelnie chory Jan przywrócił urzędy odtrąconym arystokratom wymuszając na nich przyrzeczenie, iż po śmierci króla nie dopuszczą Karola do rządów w kraju. Jego dewizą było łacińskie zdanie „Deus protector noster” (Bóg jest naszym obrońcą). Po jego śmierci jako zwolennika katolicyzmu odbył się zjazd w Uppsali (przedstawicieli szlachty, magnaterii i kleru) który zniósł narzuconą przez niego liturgię i ogłosił protestancki charakter państwa[6]. Galeria
UwagiPrzypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (osoba): |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
