Kamionka Bużańska

Kamionka Bużańska
Кам'янка-Бузька
	; Kościół Wniebowzięcia NMP
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	lwowski
Rejon	lwowski
Powierzchnia	8,63 km²
Populacja (2019); • liczba ludności	; 10 686
Kod pocztowy	80400–80404
	Położenie na mapie obwodu lwowskiego Kamionka Bużańska
	Położenie na mapie Ukrainy Kamionka Bużańska
	50°06′32,8″N 24°20′35,8″E/50,109111 24,343278
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Kamionka Bużańska, Kamionka Strumiłowa (ukr. Кам'янка-Бузька, Kamjanka-Buźka) – miasto na Ukrainie, w rejonie lwowskim, w obwodzie lwowskim. Przed 17 lipca 2020 roku siedziba rejonu kamioneckiego.

Miasto królewskie Kamionka Strumiłowska lokowane w 1448 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[2]. Wchodziło w skład starostwa kamionackiego w XVIII wieku, położone w ziemi lwowskiej^[3].

W mieście rozwinął się przemysł drzewny, odzieżowy oraz lniarski^[4].

Historia

Pierwotnie miasto znane pod nazwą Dymoszyn.
W drugiej połowie XV wieku własność Jerzego Strumiłły (zm. 1485), który 26 września 1471 ufundował kościół^[6] i wystarał się o nadanie miejscowości praw miejskich na warunkach prawa magdeburskiego.
1454 – pierwsza znana data pojawienia się Żydów w Kamionce Strumiłowiej^[7].
Od 1578 mieścił się w Kamionce Strumiłowej skład soli.
W 1619 polski pisarz Jakub Gawath napisał w miejscowości dramat „Tragaedia, albo Wizerunk śmierci przeświątego Jana Chrzciciela”.
W XVII wieku istniał dwór obronny należący do Szamotulskich, a potem Orzechowskich^[8]. Miasto i dwór spalili Kozacy w 1649 roku^[8].
Do I rozbioru Polski miejscowość była miastem królewskim i starostwem niegrodowym.
Po I rozbiorze Polski od 1772 do 1918 Kamionka Strumiłowa była miastem powiatowym w Królestwie Galicji i Lodomerii pod zaborem austriackim.
W 1787 przeszła na własność rodziny Cetnerów z rąk władz austriackich, które przekazały jej prawa do miasta jako ekwiwalent skonfiskowanego majątku Nadwórna koło Stanisławowa.
W XVIII w. własność rodziny Mierów, która ok. 1860 wybudowała w Kamionce pałac. Budynek przed likwidacją jednostki wojskowej mieścił jej biura, obecnie opuszczony. Dziedzicem majątku był hr. Karol Mier (zm. 1885)^[9]. Pod koniec XIX wieku właścicielką majątku była jego żona hr. Helena Mierowa^[10], od której w październiku 1894 nabyli Kamionkę hr. Andrzej Potocki i Homolacs^[11]. Do 1939 należała do rodziny Wisłockich.

W latach 1867–1918 siedziba powiatu kamioneckiego.
10–14 sierpnia 1920 – bitwa pod Kamionką Strumiłową.
W latach 1920–1939 siedziba powiatu kamioneckiego w województwie tarnopolskim Polski międzywojennej.
W latach 1929–1938 stacjonował tu 13 Dywizjon Artylerii Konnej z Kresowej Brygady Kawalerii.
20 października 1933 do Kamionki włączono gminy Krzywulanka i Podzamcze^[12].
21 września 1939 – bitwa pod Kamionką Strumiłową.
1939-1941 – okupacja sowiecka.
Na przełomie czerwca i lipca 1941, po rozpoczęciu niemieckiej inwazji na ZSRR, w miejscowym areszcie NKWD zamordowało od 20 do 32 więźniów^[13]^[14].

Osobny artykuł: Masakra w areszcie w Kamionce Strumiłowej.

Pod koniec czerwca 1941 Ukraińcy zorganizowali trzydniowy pogrom, w trakcie którego zamordowano około 150 Żydów^[15]. Zdaniem Kaia Struvego większość ofiar padła z rąk Niemców, być może z Waffen-SS^[16].
W latach 1941–1943 Niemcy zorganizowali w mieście getto dla 7 tys. Żydów, których systematycznie rozstrzeliwali lub wysyłali do obozów śmierci. Udział w mordach brał Ukraińska Policja Pomocnicza. W latach 1943–1945 Kamionka była schronieniem dla ludności z okolicznych wiosek przed atakami OUN-UPA. W tym czasie nacjonaliści ukraińscy w różnych okolicznościach zamordowali w mieście lub w jego pobliżu 24 Polaków^[17].
W 1944 roku dokonano zmiany nazwy z Kamionka Strumiłowa na Kamionka Bużańska.
Utrata miasta przez Polskę w 1945^[18].

Zabytki

Wybrane zabytki:

zamek (nieistniejący)^[19]
okazały dwór wybudowany w połowie XIX w. istniał do 1939 r.^[20]
drewniana cerkiew św. Mikołaja zbudowana w 1667 r.
neogotycki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1911–1920, zbudowany wg projektu dr architekta Teodora Talowskiego, w 1929 r. konsekrowany, w czasach ZSRR zamknięty i zdewastowany, w 1989 r. oddany katolikom. W 1995 r. wprowadzono do kościoła starą kopię Pana Jezusa Milatyńskiego, pochodzącą z katedry lwowskiej. W 1996 r. świątynię ogłoszono sanktuarium Pana Jezusa Konającego z Milatyna. Posługę duszpasterską w parafii pełnią księża diecezjalni i siostry serafitki^[21].
ratusz

Urodzeni i związani z Kamionką

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kamionką Strumiłową.

Jan Bryk – prehistoryk, burmistrz miasta w latach 30. XX wieku
Stefan Grabiński – polski pisarz, dramaturg i eseista, ojciec polskiej literatury grozy, zwany polskim Poe
Stanisław Łempicki – polski uczony, pisarz, profesor historii oświaty i szkolnictwa UL, przedstawiciel filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej
Kazimierz Makarski – ksiądz, duszpasterz w Kamionce w latach 1939–1946
Jan Poznański – polski nauczyciel
Wiesław Poznański – polski zootechnik, profesor
Stefania Skwarczyńska – polska uczona, teoretyk i historyk literatury, teatrolog, prof. zw., dr honoris causa UŁ, córka M. Strzelbickiego
Marian Strzelbicki – polski inżynier, ofiara zbrodni katyńskiej
Mieczysław Strzelbicki – polski urzędnik, starosta, syn Mieczysława
Fryderyk Tadanier – polski architekt
Stanisław Mazur – chorąży piechoty wojska polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej
Wenanty Katarzyniec – Sługa Boży, franciszkanin

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (Polacy ratujący Żydów w Kamionce)

Janina Rękas (po mężu Pelc) - ukrywała 12 Żydów^[22]

Maria i Antoni Siembidowie - ukrywali Serkę Horszowską^[23]
Jadwiga Wałkow (po mężu Szejnbaum) - ukrywała Henryka i Felicję Singerów^[24]

Pobliskie miejscowości

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор. 50.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 168.
↑ Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 37.
↑ Kamionka Bużańska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-01-07] .
↑ (fragment), 1571, wyd. 2., Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna.
↑ Anna Supryniuk: Strumiłło (Strumiło) Jerzy z Dmoszyna, Brańska, Podbereziec, Winnik, h. Dąbrowa (zm. 1485). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XLIV, 2006–2007.
↑ Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.
↑ ^a ^b JanJ. Gancarski JanJ. (red.), Zamki w Karpatach, Krosno: Muzeum Podkarpackie, 2014, ISBN 978-83-936970-3-8 [dostęp 2024-10-22] .
↑ Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich. Lwów / Warszawa: 1908, s. 635.
↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 109, s. 6, 12 maja 1889.
↑ Kronika. Zmiana własności. „Gazeta Narodowa”, s. 2, nr 260 z 17 października 1894.
↑ Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 592
↑ Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 153. ISBN 83-88747-40-1.
↑ Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZpNP-IPN, 1997, s. 75. ISBN 83-903356-6-2.
↑ Martin Dean, Mel Hecker (red.), Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, tom II, cz. A, United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, Bloomington/Indianapolis 2012, ISBN 978-0-253-00202-0, s. 790
↑ Kai Struve, “Deutsche Herrschaft, ukrainischer Nationalismus, antijüdische Gewalt. Der Sommer 1941 in der Westukraine”, Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston 2015, ISBN 978-3-11-035998-5, e-ISBN (PDF) 978-3-11-036022-6, s. 670
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 213, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
↑ Kamionka Strumiłowa (Bużańska). [dostęp 2013-08-17].
↑ RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 321–325, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .
↑ Sanktuarium Pana Jezusa Konajácego z Milatyna [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-08-25] .
↑ Pelc Janina (Rekas). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).
↑ Siembida Antoni & Maria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).
↑ Szejnbaum Jadwiga. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).

Bibliografia

Źródła dziejowe starostwa i parafji Kamionka Strumiłłowa / wydał Bronisław Faliński. Kamionka Strumiłłowa: Rada Powiatowa i Magistrat miasta Kamionki Strumiłłowej, z drukarni Plewera i Kryma, 1928.

Linki zewnętrzne

KamBuz.org.ua – Kamianka-Buzka – Strona informacyjna, strona nieoficjalna miasto.
Kamionka Strumiłowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 782 .
Zamek w Kamionce Strumiłowej (Bużańskiej)
Radziecka mapa topograficzna 1:100,000

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор. 50.

[2] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 168.

[3] Wiesław Bondyra, Własność ziemska w województwie bełskim w czasach saskich, Lublin 2015, s. 37.

[PWN-4] Kamionka Bużańska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2025-01-07] .

[5] (fragment), 1571, wyd. 2., Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna.

[6] Anna Supryniuk: Strumiłło (Strumiło) Jerzy z Dmoszyna, Brańska, Podbereziec, Winnik, h. Dąbrowa (zm. 1485). [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. XLIV, 2006–2007.

[7] Maurycy Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce w 1507 r., w: Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 1974, nr 3 (91), s. 14.

[:0-8] JanJ. Gancarski JanJ. (red.), Zamki w Karpatach, Krosno: Muzeum Podkarpackie, 2014, ISBN 978-83-936970-3-8 [dostęp 2024-10-22] .

[9] Jerzy Sewer Dunin Borkowski: Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich. Lwów / Warszawa: 1908, s. 635.

[10] Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”. Nr 109, s. 6, 12 maja 1889.

[11] Kronika. Zmiana własności. „Gazeta Narodowa”, s. 2, nr 260 z 17 października 1894.

[znies-12] Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 592

[13] Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 153. ISBN 83-88747-40-1.

[14] Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZpNP-IPN, 1997, s. 75. ISBN 83-903356-6-2.

[15] Martin Dean, Mel Hecker (red.), Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, tom II, cz. A, United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, Bloomington/Indianapolis 2012, ISBN 978-0-253-00202-0, s. 790

[16] Kai Struve, “Deutsche Herrschaft, ukrainischer Nationalismus, antijüdische Gewalt. Der Sommer 1941 in der Westukraine”, Walter de Gruyter GmbH, Berlin/Boston 2015, ISBN 978-3-11-035998-5, e-ISBN (PDF) 978-3-11-036022-6, s. 670

[17] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 213, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[18] Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).

[Zamek-19] Kamionka Strumiłowa (Bużańska). [dostęp 2013-08-17].

[Aftanazy-20] RomanR. Aftanazy RomanR., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 321–325, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość) .

[21] Sanktuarium Pana Jezusa Konajácego z Milatyna [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-08-25] .

[22] Pelc Janina (Rekas). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).

[23] Siembida Antoni & Maria. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).

[24] Szejnbaum Jadwiga. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-06-27]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]