Koźmin Wielkopolski leży w zachodniej części Wysoczyzny Kaliskiej, nad Orlą, w odległości ok. 15 km na północ od Krotoszyna i ok. 50 km na zachód od Kalisza. Krzyżują się tu drogi krajowa i wojewódzka:
Na terenie miasta oraz przyległych gmin zorganizowana jest komunikacja autobusowa.
Gospodarka
Przemysł przetwórczy reprezentowany jest przez gałęzie: metalową, drzewną, spożywczą i chemiczną.
Historia
Zamek w Koźminie Wlkp. (2007)
Gród z podgrodziem istniał tam już w XII w., prawa miejskie Koźmin otrzymał między 1251 a 1283 rokiem[9][10]. W 1283 roku książę Przemysł II poddał Kożmin pod jurysdykcję Kalisza i zakazał mieszczanom koźmińskim zwracać się do innych sądów niż sąd w Kaliszu[11].
Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Cosmin wymienia we fragmencie „Cosmin opido Polonie” spisany ok. 1300 roku średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej JadwigiVita Sanctae Hedwigis[12].
W 1338 roku Kazimierz III Wielki darował miasto Maćkowi Borkowicowi, który zbudował w Koźminie zamek. Po upadku wojewody miasto wielokrotnie zmieniało właścicieli. W XVI w. był własnością rodu Górków, po nich między innymi Sapiehów. W czasach I Rzeczypospolitej należał do najsilniejszych miast w Wielkopolsce. W czasie wojny trzynastoletniej Koźmin w 1458 roku wystawił 20 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi zamku w Malborku[13]. W połowie XV w. przez krótki okres był siedzibą sądu ziemskiego[14]. W XVI w. był tam znaczny ośrodek sukienniczy, a w XVII w. znany ośrodek reformacji (w 1561 roku bracia czescy otworzyli w Koźminie drukarnię).
W 1 poł. XVIII w. miecznik wielki litewski Janusz Aleksander Sanguszko podarował miasto wraz z siedemnastoma okolicznymi wsiami swojemu kochankowi Karolowi Szydłowskiemu[15].
W czasach zaboru pruskiego Koźmin należał do powiatu Krotoszyn[16]. Według spisu urzędowego z 1837 roku miasto liczyło 3 439 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 362 dymy (domostwa)[16].
W 1875 roku wybudowano linię kolejową, co przyspieszyło rozwój miasta. W latach 1887–1932 miasto powiatowe (powiat koźmiński). W 1906 roku miał miejsce w Koźminie strajk dzieci szkolnych. Już w listopadzie 1918 roku sformowano tu Radę Robotniczo-Żołnierską oraz, po wybuchu powstania wielkopolskiego, kompanię żołnierską. Zakończenie II wojny światowej nastąpiło w Koźminie 23 stycznia 1945 roku.
Miasto zostało zajęte przez jednostki 33 Armii I Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej w walkach toczonych od 23 do 26 stycznia 1945 roku. Dla upamiętnienia poległych wzniesiono obelisk w parku miejskim. Poległych ekshumowano w 1952 roku i przeniesiono do mogił zbiorowych na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu.
W 1995 roku na terenie miasta i gminy odbyło się referendum na podstawie którego Rada Miejska wystąpiła do Szefa Urzędu Rady Ministrów z prośbą o zmianę nazwy. Rozporządzenie Rady Ministrów wydano w dniu 23 grudnia 1996 roku (Dziennik Ustaw Nr 155, poz. 761 [1]), dzięki czemu przymiotnik Wielkopolski został dodany do nazwy miejscowości 1 stycznia 1997 roku.
Demografia
Piramida wieku mieszkańców Koźmina Wielkopolskiego w 2014 roku[2].
zamek z XIV wieku, (ob. Muzeum Ziemi Koźmińskiej) wybudowany przez Maćka Borkowica, murowany z cegły, tynkowany z wyjątkiem wieży, wielokrotnie przebudowywany (w XVI w. przez Górków, w stylu renesansowym, w XVIII w., w 1865), z pierwotnego założenia zachowały się wieża zamkowa, czworokątny dziedziniec oraz fragment fosy (obecnie alpinarium), według legendy zamek miał być połączony tunelem z parkiem pałacu w Dobrzycy,
manierystycznyołtarz głównym z lat 1600-1630, trzykondygnacyjny, z licznymi rzeźbami i płaskorzeźbami (między innymi rzeźba Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny z dawnego gotyckiego ołtarza z końca XV w.), z których wiele było stylizowanych na te z krakowskiego ołtarza mariackiego Wita Stwosza,
cyborium, renesansowe, z ok. 1540, z żelaznymi kutymi drzwiczkami, przyozdobione ornamentem roślinnym,
obrazy czterech koźmińskich uczonych (Mikołaj, Albin i Aleksy – docenci Akademii Krakowskiej, Benedykt – profesor Akademii Krakowskiej, zasłużony dla rozwoju Biblioteki Jagiellońskiej, XV i XVI w.),
obraz tak zwanej szkoły wielkopolskiej Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny, malowany na desce, z XVI w.,
dwie kropielnice kamienne przyozdobione ludzkimi maskami, romańskie,
↑Władysław Kościelniak, Krzysztof Walczak: Kronika miasta Kalisza. Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2002, s. 26. ISBN 83-85638-43-1.
↑„Monumenta Poloniae Historica”, Tom IV, Akademia Umiejętności w Krakowie, Lwów 1884, „Vita Sanctae Hedwigis”, str. 549
↑Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
↑M. Pawlikowski, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
↑PiotrP.OczkoPiotrP., Dlaczego nie chcę pisać o staropolskich samcołożnikach? Przyczynek do „archeologii” gay studies w Polsce, „Teksty Drugie”, 2008 (5), s. 39–40.
.jpg)
