|
Września
Września (niem. Wreschen) – miasto w województwie wielkopolskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Września i powiatu wrzesińskiego. Położone 50 km na wschód od Poznania, nad rzeką Wrześnicą. Ważny węzeł komunikacji drogowej i kolejowej. Okolica równinna, rolnicza. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1357 roku położone było w XVI wieku w województwie kaliskim[3]. Herb miasta – biała róża na czerwonym tle. Wywodzi się on z rodowego herbu Porajów – rodu będącego pierwszym właścicielem Wrześni. W latach 1993–2009 we Wrześni przeprowadzano prawybory polityczne – parlamentarne, prezydenckie oraz do Parlamentu Europejskiego. Według danych na dzień 1 stycznia 2023 roku miasto liczyło 31 857 mieszkańców[4] PołożenieWedług danych z 1 stycznia 2011 powierzchnia miasta wynosi 12,73 km²[5]. Miasto znajduje się przy międzynarodowej trasie E30 – autostradzie A2 na odcinku Poznań – Warszawa. Historia     Wykopaliska archeologiczne świadczą o pojawieniu się na tym terenie pierwszych grup ludzkich w środkowej epoce kamiennej – mezolicie (8000–2500 lat p.n.e.). Z epoki tej pochodzi m.in. osada wydmowa z Tarnowej pod Pyzdrami, stąd w archeologii stosuje się określenie „kultura tarnowska”. Ciągłość osadnictwa potwierdzają znaleziska z epoki brązu i żelaza. Nieopodal Wrześni znajduje się Giecz – jeden z najważniejszych w średniowieczu grodów książęcych i siedziba kasztelanii. Za czasów Bolesława Chrobrego, według Galla Anonima gród skupiał 2300 wojowników. Coraz głośniej mówi się też o grodzisku w Grzybowie – wiosce położonej między Wrześnią a Gnieznem. Gród ma imponujące wymiary (4,7 hektara), a jego położenie blisko Gniezna, Giecza i Ostrowa Lednickiego świadczy o tym, iż musiał pełnić ważną rolę w okresie formowania się państwa polskiego. Najstarsze materiały dendrologiczne datuje się na rok 923. Pierwsza wzmianka o Wrześni pochodzi z 1256. Lokacja miasta nastąpiła w połowie XIV w. Od 1314 miasto leżało w województwie kaliskim. Miasto rozwinęło się na planie owalnicy wzdłuż traktu handlowego łączącego Kalisz z Gnieznem, opodal skrzyżowania ze szlakiem Poznań – Łęczyca. Korzystne położenie miasta sprzyjało rozwojowi handlu i rzemiosła. W czasie wojny trzynastoletniej Września wystawiła w 1458 roku 15 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[6]. W 1580 było tu 60 rzemieślników. Podczas wojny szwedzkiej w 1656 miasto zostało poważnie zniszczone. Zabory PolskiW wyniku II rozbioru Polski w 1793 miasto zostało włączone do Królestwa Prus. W wyniku zwycięskiego powstania wielkopolskiego 1806 roku w latach 1807–1815 Września wraz z całą Wielkopolską wchodziła w skład Księstwa Warszawskiego. Podczas Wiosny Ludów mieścił się tutaj obóz powstańców wielkopolskich 1848 roku. W drugiej połowie XIX w. istniało kilka zakładów przemysłowych: fabryka obuwia, fabryka powozów, betoniarnia, mleczarnia, cukrownia. Powstało również w tym okresie połączenie kolejowe Gniezno – Września – Oleśnica oraz Poznań – Września – Strzałkowo. Międzynarodową uwagę przyciągnął strajk dzieci we Wrześni, który rozpoczął się 20 maja 1901 roku, po tym jak niemiecki nauczyciel wymierzył karę cielesną dzieciom za odmowę odpowiadania w języku niemieckim na lekcji religii. Zastrajkowało wówczas 118 uczniów i uczennic. Ich rodziców władze niemieckie ukarały więzieniem. Za przykładem dzieci wrzesińskich poszli uczniowie w innych szkołach zaboru pruskiego. W 1906 opór dzieci, podtrzymywany przez rodziców, przybrał postać powszechnego strajku. W fazie największego jego nasilenia strajkowało ok. 75 tys. dzieci w ok. 800 szkołach (na łączną liczbę 1100 szkół). W 1905 w mieście (noszącym wówczas nazwę Wreschen) mieszkało 7007 osób, w tym 65,4% Polaków, 28,9% Niemców i 5,5% Żydów[7], natomiast w całym ówczesnym powiecie wrzesińskim Polacy stanowili 85,6% (1890). Ponad stuletnie panowanie pruskie zakończył wybuch powstania wielkopolskiego. Po rozbrojeniu garnizonu pruskiego 28 grudnia 1918. Września powróciła pod władzę polską. II RPW 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej, po odezwie Rady Obrony Państwa z dnia 1 lipca 1920, z inicjatywy hr. Stanisława Mycielskiego, mieszkańcy ziemi wrzesińskiej utworzyli Legię Ochotniczą Wrzesińską, która brała czynny udział w walkach w obronie Polski. W latach międzywojennych Września była miastem handlowo-rzemieślniczym, zamieszkanym przez Polaków, Żydów i Niemców. W związku z tym w mieście istniały wówczas: kościół rzymskokatolicki, kościół ewangelicki i synagoga. W tym okresie na terenie Wrześni działało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” II wojna światowa1 września 1939 bombowce hitlerowskie zburzyły cukrownię. 5 września Niemcy zbombardowali węzeł kolejowy we Wrześni, strategiczny punkt, gdyż krzyżowały się tu i łączyły linie wschód-zachód (Warszawa-Poznań) oraz północ-południe (Gdynia-Katowice). Miasto zajęli Niemcy i włączyli w obszar Kraju Warty. W latach 1939–1941 z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich. 22 stycznia 1945 do miasta wkroczyli żołnierze 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej generała Michaiła Katukowa, kończąc tym samym okres niemieckiej okupacji[8]. Okres powojennyPo wojnie nastąpiła intensywna rozbudowa i modernizacja przemysłu, gospodarki komunalnej, zaplecza socjalnego i kulturalnego, szkolnictwa i węzła komunikacyjnego. Powstała m.in. fabryka głośników Tonsil, zakłady zielarskie Herbapol, zakłady automatyki Mera-Zapmont oraz produkujące silniki elektryczne zakłady Mikroma[9]. Powstały osiedla o zabudowie blokowej oraz willowej. Utworzono Jezioro Wrzesińskie – zalew na rzece Wrześnicy (26 ha, 3 km dł.), a przy nim niewielki ośrodek wypoczynkowy. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego. W 2014 roku w Białężycach pod Wrześnią rozpoczęła się budowa fabryki samochodów koncernu Volkswagena[10]. Pierwsze samochody zjechały z linii produkcyjnej pod koniec 2016[11]. Budynki użyteczności publicznej we Wrześni  Gmach Sądu Rejonowego  Budynek Starostwa Powiatowego  Dawne koszary we Wrześni DemografiaWedług stanu na dzień 31 grudnia 2014 w mieście zamieszkiwało 28692 osób, w tym 15018 kobiet i 13674 mężczyzn[12].
Zabytki .jpg) Na terenie miasta znajduje się 14 obiektów zabytkowych[14]:
Pomniki przyrody
Transport_WK13.jpg)  Września usytuowana jest przy autostradzie A2, która łączy Berlin z Warszawą. Przez miasto przebiegają drogi krajowe:
oraz drogi wojewódzkie: Przez miasto przebiega również linia kolejowa nr 281: Oleśnica – Chojnice, a w odległości ok. 1,5 km na północ od stacji przebiega linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia – Poznań Główny – Kunowice. Połączenie z tą linią zapewnia łącznica kolejowa nr 807 i 808. Komunikację autobusową w mieście i powiecie zapewniał lokalny oddział PKS Gniezno. Można spotkać tu także autobusy PKS Poznań, PKS Łódź, PKS Turek, PKS Włocławek, PKS Konin i inne. Września posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Poznaniem, Gnieznem, Krakowem, Łodzią, Koninem, Turkiem, Włocławkiem, Szczecinem, Kielcami, Kaliszem i inne. Najważniejsze kierunki lokalne to Słupca, Miłosław, Pyzdry, Orzechowo, Witkowo, Czerniejewo i Środa Wielkopolska. Autobusy lokalne nie kursują w niedziele i święta. W październiku 2017 roku w mieście ponownie uruchomiono komunikację miejską, realizowaną w postaci bezpłatnej linii obsługiwanej przez autobus elektryczny[15]. Dawniej ruch tranzytowy wschód – zachód, w ciągu drogi państwowej nr 17 i drogi międzynarodowej E8 przebiegał przez centrum miasta[16]. Sytuacja zmieniła się dopiero w I połowie lat 80., wraz z budową obwodnicy, której bezpośrednim przedłużeniem stał się odcinek Autostrady A2 z Wrześni do Sługocina. W marcu 2021 roku oddano do użytku wschodnią obwodnicę miasta, na którą został przeniesiony przebieg drogi krajowej nr 15[17]. Edukacja
Szkoły we Wrześni  Szkoła Podstawowa nr 1 im. 68 Wrzesińskiego Pułku Piechoty  Szkoła Podstawowa nr 2 im. Dzieci Wrzesińskich  Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika  Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jana Pawła II  Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. gen. dr. Romana Abrahama  Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. Powstańców Wielkopolskich  Zespół Szkół Politechnicznych im. Bohaterów Monte Cassino Kultura  
Media lokalne
Tytuły, których wydawanie zakończono:
Organizacje społeczne
Początki harcerstwa we Wrześni datowane są na 1917. Tradycyjnie hufiec nosi imię Dzieci Wrzesińskich[22] – upamiętniające strajk dzieci wrzesińskich z 1901. Kilkakrotnie likwidowany, do 2011 w ramach Hufca ZHP Poznań-Rejon. Odbudowany na bazie szczepu, a później związku drużyn „Wrzos”, do czego bezpośrednio przyczyniło się stworzenie 6 Wrzesińskiego Szczepu Harcerskiego ‘Feniks’.
Założone w 2015 roku. Zajmuje się głównie tematami dotyczącymi komunikacji, transportu, gospodarki przestrzennej, przyrody i lokalnej historii. Od 2016 pełni funkcję społecznego opiekuna zabytków. Wspólnoty wyznaniowe Obecnie na terenie Wrześni działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
Sport i turystyka
Współpraca międzynarodowaMiasta i gminy partnerskie: Ludzie związani z WrześniąZobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
