|
Żmigród
Żmigród (niem. Trachenberg, dawna polska nazwa: Straburek[3] lub Stramburek[4]) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie trzebnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żmigród, leży nad rzekami Baryczą i Sąsiecznicą. PołożenieWedług danych z 1 stycznia 2023 r. powierzchnia miasta wynosiła 9,49 km²[1] (579. miejsce w kraju). Obszar miasta jest położony na wysokości od 85 do 103 m n.p.m.[potrzebny przypis] Żmigród historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego, obecnie jest jednym z miast aglomeracji wrocławskiej. NazwaNazwa miasta składa się z dwóch polskich słów żmija oraz gród i oznacza „gród żmij”[5]. Wywód ten przedstawił śląski pisarz Konstanty Damrot w swojej pracy o znaczeniu nazw na Śląsku wydanej w Bytomiu w 1896. Zanotował on nazwę miasta w polskim brzmieniu „Żmijgród” podając jej znaczenie „von żmija – Schlange und gród – Burg”[5]. Pogląd ten podzielał również polski językoznawca Stanisław Rospond[6]. Niektórzy utożsamiają nazwę żmija ze staropolskim określeniem smoka, którego wizerunek utrwalono w herbie miasta. Pierwsze zanotowane nazwy miejscowości pochodzą z bulli wrocławskiej z 1155, gdzie jest mowa o villa super vadum Zunigrod[7]. Nazwę Smigrod notowano również w łacińskim dokumencie z 1228. Konstanty Damrot podaje również dwie kolejne nazwy wynotowane ze średniowiecznych dokumentów gdzie miejscowość wymieniona jest w 1245 Zmigrod oraz z 1358 Smigrod[5]. Niemcy początkowo zgermanizowali nazwę na „Schmiegrode”[5], a później na „Trachenberg”. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Trachenberga[8]. Niemcy wywodzili nazwę miasta od średnio-wysoko-niem. Trache, od którego pochodzi niem. Drache, oznaczające smoka + berg = góra (częste w niemieckich nazwach miejscowych), dosłownie przetłumaczyć można by na smoczą górę powołując się na nazwę Trachenberg z (1322). Historia_ID_597995.jpg) Najstarsze źródła mówią o osadzie istniejącej w III okresie epoki brązu. Pierwsze wzmianki pojawiają się w bulli papieża Hadriana IV z 1155. Obecne miasto zostało ulokowane przez Henryka III Białego w 1253 nad brzegami Baryczy, w miejscu, gdzie brodem przekraczano rzekę (obecny Żmigródek). Nowa osada powstała, naprzeciw dawnej osady słowiańskiej Zunigrod. Gród został ufortyfikowany, otoczony solidną palisadą, wałem i fosą, zbudowano dwie bramy, które zlikwidowano dopiero w 1819. Od południa była to Brama Wrocławska, od północy Brama Polska. W latach 1294–1312 miasto należało do księstwa głogowskiego, a następnie oleśnickiego. Po wygaśnięciu linii książąt oleśnickich w 1492 przeszło we władanie króla czeskiego Władysława Jagiellończyka, który dwa lata później sprzedał je z okolicznymi dobrami Zygmuntowi Kurzbachowi, powstał wówczas baronat żmigrodzki[9]. W 1560 wzniesiono nowy zamek z wieżą, później modernizowany, który w czasie wojny trzydziestoletniej był kilkakrotnie oblegany. Od 1592 Żmigród należał do Schaffgotschów, od 1641 do Hatzfeldtów. W 1642 zamek został zdobyty przez wojska szwedzkie pod dowództwem gen. Lennarta Torstenssona[10]. Szwedzi władali zamkiem do 1650. W tym czasie rozbudowano zamek. Następna rozbudowa miała miejsce w latach 1655–1657 z inicjatywy ówczesnego właściciela Żmigrodu, Melchiora von Hatzfeldta. W 1691 wzniesiono nowe fortyfikacje. W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Żmigrodu, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego[11]. Miasto było niszczone przez wojny i pożary[9]. W 1813 w barokowym pałacu Hatzfeldtów doszło do spotkania króla Prus Fryderyka Wilhelma III z cesarzem Rosji Aleksandrem I, podczas którego podpisano protokół trachenberski (żmigrodzki), którego celem było ostateczne pokonanie Napoleona Bonapartego[12][10]. 23 stycznia 1945 sowiecki XI Korpus Pancerny 4 Armii Pancernej gen. Dmitrija Leluszenki zdobył Żmigród broniony przez garnizon niemiecki. Miasto zostało zniszczone z wyjątkiem zamku, który został podpalony już po zakończeniu walk. Miasto zostało przyłączone do Polski, zaś jego dotychczasowa ludność wysiedlona do Niemiec. W 1996 uruchomiono Tor doświadczalny Instytutu Kolejnictwa, na który wjeżdża się ze stacji Żmigród. Gospodarka_Travelarz.jpg) W okresie PRL w mieście funkcjonowało szereg zakładów produkcyjnych w tym m.in. roszarnia lnu oraz filia wrocławskiego „Pafawagu”[13]. Po transformacji ustrojowej część zakładów postawiona została w stan upadłości. TurystykaŻmigród należy do Stowarzyszenia Gmin Turystycznych Wzgórz Trzebnickich i Doliny Baryczy, które promuje lokalne atrakcje i zachęca turystów do korzystania ze szlaków rowerowych, pensjonatów, restauracji, kąpielisk, basenów, łowisk wędkarskich i innych atrakcji turystycznych. Zabytki_ID_597997.jpg) _ID_597993.jpg) _597994.jpg) Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:
inne zabytki:
Wspólnoty wyznaniowe
DemografiaPiramida wieku mieszkańców Żmigrodu w 2014 roku[17].
AdministracjaMiasto należy do Związku Miast Polskich. Współpraca międzynarodowaMiasta i gminy partnerskie: Ludzie związani ze ŻmigrodemZobacz teżPrzypisy
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
