|
Kąty Wrocławskie
Kąty Wrocławskie (niem. Kanth[2]; do 1930 Canth; tuż po II wojnie światowej – Kąty Śląskie) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie wrocławskim. Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Kąty Wrocławskie. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto liczyło 7184 mieszkańców[1] (469. miejsce w kraju). Gęstość zaludnienia wynosi 834,4 osób/1 km² (30. miejsce w województwie). PołożenieMiasto jest położone na wschodnim krańcu Równiny Kostomłotów, od południa opływa je Bystrzyca, od północnego zachodu Strzegomka. Kąty Wrocławskie leżą 22 km na południowy zachód od Wrocławia. W południowej części miasta znajduje się węzeł autostradowy autostrady A4 i drogi krajowej nr 5. Centrum miasta przecina droga wojewódzka nr 346 Środa Śląska-Godzikowice k. Oławy, natomiast Kąty Wrocławskie z Wrocławiem łączą droga wojewódzka nr 347 i droga wojewódzka nr 362. Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 274 (Wrocław – Zgorzelec) ze stacją kolejową. HistoriaŚredniowiecze We wczesnym średniowieczu był to teren zajęty przez plemię Ślężan. Historia Kątów Wrocławskich sięga 1297 roku, kiedy to Bolko I Surowy nadał prawo założenia miasta na prawie średzkim. Już rok później kroniki potwierdzają istnienie miasta o nazwie Kant[3]. W 1302 wymieniają istnienie w Kant parafii pw. św. Piotra i Pawła oraz obecność w nim wójta dziedzicznego Gerharda. W pierwszych latach istnienia miasto należało do księstwa wrocławskiego, a dopiero później uzyskało suwerenność[4]. Już w 1310 miasto było znaczącym ośrodkiem handlu, w czym pomagał bród przez rzekę Bystrzycę. W 1322 Kant (Kanth) przypadło jako posag Elżbiecie, córce Henryka VI Dobrego, która poślubiła Konrada Oleśnickiego, którego działania zmierzały w kierunku wzmocnienia kontaktów z Czechami. W 1329 roku miasto znalazło się w granicach księstwa świdnicko-jaworskiego, a następnie księstwa ziębickiego. W 1339 roku książę Bolko II Mały sprzedał miasto Konradowi II Oleśnickiemu. Od połowy XIV wieku rozwijało się w nim rzemiosło oraz młynarstwo, garncarstwo i tkactwo. W 1419 Konrad IV Starszy w zamian za pożyczkę, zastawił miasto biskupstwu wrocławskiemu. Ponieważ pożyczka nie została spłacona, Kąty stały się własnością diecezji wrocławskiej. W połowie XV wieku podczas najazdu husytów miasto zostało częściowo zniszczone, zniszczeniu uległy również dotychczasowe mury miejskie. W 1475 roku miasto spustoszył wielki pożar. NowożytnośćNa pierwszą połowę XVI wieku przypada największy rozkwit miasta jako ośrodka handlu i rzemiosła. W 1587 r. zakończono przebudowę murów miejskich, które posiadały wówczas dwie duże bramy – Świdnicką i Wrocławską oraz kilka furt. Miasto odniosło ogromne zniszczenia podczas wojny trzydziestoletniej, a w 1624 roku miasto kolejny raz spustoszył pożar, który pochłonął również wybudowany w 1475 roku zamek. Budowli nie odbudowano, a wobec kryzysu finansowego i panującej wojny miasto długo podnosiło się z ruin. W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Kątów Wrocławskich, włączając miasto do terytorium o przewadze języka polskiego[5]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Cantium[6]. XIX i XX wiekW 1810 zakończyło się trwające prawie cztery wieki zwierzchnictwo diecezji wrocławskiej, której majątek rząd pruski poddał sekularyzacji. Od 1843 roku miasto uzyskało połączenie kolejowe z Wrocławiem i Jaworzyną Śląską. W latach 1855–1856 rozebrano mury miejskie, które blokowały rozbudowę miasta (pozostał fragment przy cmentarzu miejskim). Pozyskana z nich cegła posłużyła do zabudowy południowej części miasta, gdzie wcześniej znajdowała się murowana szubienica (ruiny rozebrano w 1950)[7]. W 1896 oddano do użytku fabrykę prochu (istniała do 1920). Rozporządzeniem z 4 marca 1930 zmieniono funkcjonującą od wielu wieków pisownię nazwy miasta z Canth na Kanth. Od 1 października 1932 zmieniono granice powiatów i Kanth, które wcześniej znajdowało się w powiecie wrocławskim znalazło się w granicach powiatu średzkiego[8]. W 1936 dopuszczono do użytkowania przebiegającą na południe od miasta autostradę, na którą wjazd umożliwiał zbudowany węzeł drogowy. Od 1942 do 1945 w mieście znajdował się liczący ok. 2000 osób obóz jeniecki dla Rosjan, którzy pracowali w okolicznych zakładach przemysłowych i w rolnictwie. Podczas ewakuacji mieszkańców Wrocławia (Festung Breslau) główna kolumna uchodźców kierowała się właśnie do Kanth. Tędy również wiodła droga marszu śmierci Fünfteichen – Groß-Rosen, większość zamordowanych i poległych pochowano na tutejszym cmentarzu miejskim. 10 i 11 lutego 1945 roku żołnierze 7 samodzielnego korpusu zmechanizowanego gwardii I Frontu Ukraińskiego stoczyli zacięte walki o zajęcie miasta. Zginęło 263 żołnierzy radzieckich[9]. Po II wojnie światowejDziałania wojenne doprowadziły do zniszczenia wschodniej części miasta oraz terenów zlokalizowanych w pobliżu stacji kolejowej. Poza niemieckimi mieszkańcami, w mieście znajdowali się również uchodźcy z Wrocławia, którym nie udało się wyjechać w głąb Niemiec oraz polscy i rosyjscy robotnicy przymusowi. Wielu oswobodzonych Polaków pozostało w Kanth, któremu polskie władze zmieniły nazwę na Kąty, a wkrótce na Kąty Śląskie. Do 1947 miasto opuścili jego niemieccy mieszkańcy, ich miejsce zajęli przymusowi wysiedleńcy z dawnych Kresów Wschodnich i przesiedleńcy ze wschodniej Polski. 30 kwietnia 1960 roku odsłonięto pomnik dowódcy II Armii Wojska Polskiego gen. Karola Świerczewskiego[9]. W latach 90. Pomnik ten rozebrano i na tym samym cokole postawiono pomnik Feniksa[10]. Rozwój miasta po 1945 był silnie zdeterminowany bliskością Wrocławia, w którym lokowano przemysł i większe zakłady pracy. Po zmianach ustrojowych w 1989 sytuacja znacznie zmieniła się, a miasto zaczęło korzystać z dogodnego położenia w pobliżu autostrady i lotniska. W Kątach Wrocławskich powstał oddział zakładów Scania oraz zakłady farmaceutyczne Torf Corporation[11]. Obecnie Kąty Wrocławskie są prężnie rozwijającym się ośrodkiem handlu i usług, w północnej części powstaje nowa zabudowa wielorodzinna, a w południowej domy szeregowe i jednorodzinne. Władze miasta przeznaczyły w zachodniej części miasta teren 700 ha pod rozwój przemysłu i zakładów, które stworzą nowe miejsca pracy. DemografiaPiramida wieku mieszkańców Kątów Wrocławskich w 2014 roku[12].
Zabytki  Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[13]:
inne zabytki:
Wspólnoty wyznaniowe
Ludzie związani z Kątami WrocławskimiWspółpraca międzynarodowaMiasta partnerskie:
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
