Kwas fosfonowy[7][8], kwas fosforawy[7][9] (nazwa Stocka: kwas ortofosforowy(III)), H
3PO
3 – nieorganiczny związek chemiczny, kwas tlenowy, zawierający fosfor na III stopniu utlenienia.
Czysty kwas fosfonowy to w temperaturze pokojowej białe, krystaliczne ciało stałe, bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie. Ma lekkie właściwości redukujące. Bezwodnikiem kwasu fosforawego jest heksatlenek tetrafosforu (P
4O
6). Sole i estry kwasu fosfonowego to fosforyny lub H-fosfoniany.
Kwas fosfonowy otrzymuje się poprzez hydrolizę bezwodnika lub trichlorku fosforu (PCl
3). Reakcja kwasu fosfonowego z czynnikami kondensującymi (np. z chlorkiem piwaloilu) prowadzi do powstania kwasu difosfonowego, będącego łagodnym czynnikiem fosfonylującym alkohole i aminy.
Tautomeria kwasu fosfonowego
Występuje w dwóch formach tautomerycznych. Forma główna (>99%) to forma fosfonowa (H-fosfonianowa):
Ze względu na trwałość formy fosfonowej jest kwasem dwuprotonowym, o mocy porównywalnej do kwasu fosforowego.
Przypisy
- ↑ a b c Phosphonic acid, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3380 [dostęp 2017-10-21] (niem. • ang.).
- ↑ a b c d e CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M.W.M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-77, 5-87, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ a b c Kwas fosfonowy (nr 215112) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2017-10-21]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b c Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ a b Phosphorous acid, karta charakterystyki wydana na obszar Polski, Alfa Aesar (Thermo Fisher Scientific), numer katalogowy A11189 [dostęp 2017-10-21] .
- ↑ Kwas fosfonowy, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2017-10-21] (ang.).
- ↑ a b Nomenklatura chemii nieorganicznej. Zalecenia 1990, ZofiaZ. Stasicka (red.), Wrocław: Polskie Towarzystwo Chemiczne, Komisja Nomenklatury Chemii Nieorganicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1998, s. 162, ISBN 83-229-1873-9 [dostęp 2023-06-19] .
- ↑ AdamA. Bielański AdamA., Podstawy chemii nieorganicznej, wyd. 5, t. 2, Warszawa: PWN, 2002, s. 675–676, ISBN 83-01-13654-5 .
- ↑ Frank AlbertF.A. Cotton Frank AlbertF.A., GeoffreyG. Wilkinson GeoffreyG., Paul L.P.L. Gaus Paul L.P.L., Chemia nieorganiczna, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 420–421, ISBN 978-83-01-11772-6, OL: 25563824M .
Bibliografia
- JacekJ. Stawinski JacekJ., AdamA. Kraszewski AdamA., How To Get the Most Out of Two Phosphorus Chemistries. Studies on H-Phosphonates, „Accounts of Chemical Research”, 35 (11), 2002, s. 952–960, DOI: 10.1021/ar010049p .
