Komisariat Straży Granicznej „Horodenka”

Komisariat Straży Granicznej „Horodenka” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-rumuńskiej w latach 1928–1939.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Komisariat Straży Celnej „Horodenka”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Śniatyn”^[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Horodenka”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Horodenka”.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 6 z 8 września 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego dowódca Straży Granicznej powołał komisariat „Jasieniów Polny”, przydzielił go do Inspektoratu Granicznego nr 21 „Kołomyja” i określił jego strukturę organizacyjną^[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 roku w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer, miejsce postoju (Horodenka) i nową strukturę komisariatu^[8]. Rozkazem nr 1 z 29 stycznia 1934 roku w sprawach [...] zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Horodnica”^[9]. Rozkazem nr 1 z 31 marca 1937 roku w sprawach [...] likwidacji i tworzenia placówek, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł placówkę I linii „Horodnica”^[10] i powołał placówkę I linii „Stecówka”^[10].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Śniatyn” ⇔ kompania graniczna KOP „Korolówka” (batalion KOP „Borszczów” − wrzesień 1928 i r. 1935
• komisariat Straży Granicznej „Śniatyn” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Zaleszczyki” – 1937

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[7]:

• komenda − Jasieniów Polny
• placówka Straży Granicznej I linii „Stecowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Serafińce”
• placówka Straży Granicznej II linii „Jasieniów Polny”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929^[8]

• 4/22 komenda − Horodenka
• placówka Straży Granicznej I linii „Stecowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jasieniów Polny”
• placówka Straży Granicznej I linii „Serafińce”
• placówka Straży Granicznej I linii „Probabin”
• placówka Straży Granicznej II linii „Horodenka”

Organizacja komisariatu w 1931:

• komenda − Horodenka (32 km)
• placówka Straży Granicznej I linii „Stecowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jasieniów Polny”
• placówka Straży Granicznej I linii „Serafińce”
• placówka Straży Granicznej I linii „Probabin”
• placówka Straży Granicznej II linii „Horodenka”

Organizacja komisariatu w 1935^[14]:

• komenda − Horodenka
• placówka Straży Granicznej I linii „Stecowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Jasieniów Polny”
• placówka Straży Granicznej I linii „Serafińce”
• placówka Straży Granicznej I linii „Probabin”
• placówka Straży Granicznej I linii „Horodnica”
• placówka Straży Granicznej II linii „Horodenka”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Kronika komisariatu Straży Granicznej „Dzietrzkowice” z lat 1931–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Kazimierz Kostecki. [dostęp 2017-08-24].
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.