Komisariat Straży Granicznej „Piaseczna”

Komisariat Straży Granicznej „Piaseczna” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1929–1938 i granicy polsko-węgierskiej w 1939.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Komisariat Straży Celnej „Rafajłowa” i „Osmołoda”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, weszły w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Dolina”^[3].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Nadwórna”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[5].

 Osobne artykuły: komisariat Straży Celnej „Rafajłowa” i komisariat Straży Celnej „Osmołoda”.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Nadwórna” do Inspektoratu Granicznego nr 20 „Stryj” i określił jego strukturę organizacyjną^[5]. Rozkaz z 8 września 1828 dowódcy Straży Granicznej nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisany w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego nie wymieniał komisariatu Straży Granicznej „Nadwórna” w strukturze Inspektoratu Granicznego „Stryj”^[7]. Wymienia samodzielny podkomisariat SG „Osmołoda” w składzie dwóch drużyn z wysuniętymi posterunkami w miejscowościach: Muskieta, Spłaj, do wzgórza 1418 Siwula^[8].

Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i strukturę komisariatu „Porohory”^[9]. Rozkazem nr 5 z 2 września 1930 w sprawie nazw inspektoratów granicznych i komisariatów komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał utworzyć w składzie komisariatu placówkę II linii „Stanisławów”^[10]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zmieniono nazwę komisariatu na „Sołotwina”. Jednocześnie zmieniono nazwę placówki II linii „Porohory” na „Słotwina”^[11]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł komisariat Straży Granicznej „Sołotwina” do Piasecznej^[12]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówki Straży Granicznej I linii „Mołda”, „Borewka”, „Przełącz Legionów”, „Doużyniec”^[12]. Rozkazem nr 3 z 27 lipca 1936 w sprawach reorganizacji placówek i zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zmienił nazwę placówki I linii „Borewka” na „Jale”^[13]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski, działając na podstawie upoważnienia Ministra Skarbu z 14 października 1938, w związku z utworzeniem Komisariatu Zielona, nakazał przenieść siedzibę komisariatu Straży Granicznej „Sołotwina” do m. Perehińsko^[14]. W skład komisariatu Straży Granicznej Perehińsko weszły istniejące dotąd placówki I linii: Mołoda, Osmołoda, Jałe i Huta oraz placówka II linii, którą przeniesiono ze Sołotwiny^[14]. Przedyslokowanie chwilowo wstrzymano z uwagi na obecność KOP^[15].

Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, w związku z przekazaniem Korpusowi Ochrony Pogranicza ochrony części granicy południowej Państwa na odcinku między przełęczą Użocką, a stykiem granicy polsko-rumuńsko-czechosłowackiej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zarządził likwidację komisariatu Straży Granicznej „Sołotwina”^[16].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Worochta” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Ludwikówka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Worochta” − 1935^[17]

• podkomisarz Piotr Łazarewicz (- 1 II 1939) → komisariat "Filipów"^[18]
• aspirant Kazimierz Bielecki (5 I 1939 - 12 III 1939) → dowódca OW SG przy pułku KOP „Karpaty”^[19]

Organizacja komisariatu w maju 1928^[5]:

• komenda − Nadwórna
• placówka Straży Granicznej I linii „Klauza”
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sołotwina”
• placówka Straży Granicznej II linii „Nadwórna”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929^[20]:

• 3/21 komenda − Porohy
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Porohy”

Organizacja komisariatu w 1931:

• komenda − Porohy (57 km)
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Porohy”

Organizacja komisariatu w 1935^[17]:

• komenda − Sołotwina
• placówka Straży Granicznej I linii „Osmołoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Huta Tarniczka”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rafajłowa”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zielona”
• placówka Straży Granicznej II linii „Sołotwina”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stanisławów”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• KatarzynaK. Promińska KatarzynaK., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)