Komisariat Straży Granicznej „Kaszczor”

Komisariat Straży Granicznej „Kaszczor” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[1]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[2]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Wijewo” do Inspektoratu Granicznego nr 10 „Opalenica” i określił jego strukturę organizacyjną^[3]. Z braku pomieszczeń w Wijewie, komisariat pozostał w Kaszczorze, a z dniem 10 czerwca 1929 powrócono do poprzedniej nazwy – „Kaszczor”^[4]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek^[5]. Rozkazem nr 4 z 27 maja 1929 w sprawie etatu budżetowego Straży Granicznej komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zmienił nazwę komisariatu „Wijewo” na „Kaszczor”^[6]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 w sprawie reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu^[7]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma utworzył placówkę II linii „Kaszczor”^[8].

Na odcinku komisariatu w chwili powstania znajdowało się przejście graniczne w Radomyślu. Było też 13 przejść gospodarczych^[9]. Komisariat współpracował z Urzędem Celnym w Kaszczorze, i posterunkami Policji Państwowej w Kaszczorze i w Wijewie. Jesienią 1928 obsada komisariatu przeprowadziła się do nowo zakupionego przez skarb państwa budynku^[9]. Komisariat w 1936 mieścił się w Kaszczorze, w budynku nr 5. Ochraniał odcinek długości 38 km. Komisariat posiadał telefon (nr 4)^[10]

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Wolsztyn” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Leszno” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Wolsztyn” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Włoszakowice” − styczeń 1930

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[3]:

• komenda − Wijewo
• placówka Straży Granicznej I linii „Wincentowo” → w 1929 przemianowany na „Mochy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kaszczor”
• placówka Straży Granicznej I linii „Potrzebowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wybudowanie”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wijewo”
• placówka Straży Granicznej II linii „Opalenica”

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[13]:

• placówka Straży Granicznej I linii „Wincentowo”^[a]
• placówka Straży Granicznej I linii „Kaszczor”
• placówka Straży Granicznej I linii „Potrzebowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Radomyśl”
• placówka Straży Granicznej II linii „Opalenica”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[7]:

• 5/10 komenda − Kaszczor
• placówka Straży Granicznej I linii „Mochy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kaszczor”
• placówka Straży Granicznej I linii „Potrzebowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Radomyśl”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wijewo”

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Historia działalności komisariatu Straży Granicznej „Kaszczor” w latach 1928–1936 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)
• Wykaz dyslokacji jednostek Inspektoratu Granicznego „Wolsztyn” w 1936 roku → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.190/117.)