|
Meczet w Kruszynianach
Meczet w Kruszynianach – drewniany meczet znajdujący się we wsi Kruszyniany, w województwie podlaskim[2]. Jest najstarszym zachowanym meczetem tatarskim w Polsce[3], zbudowanym na planie prostokąta[4] o wymiarach 10x13 m, uznanym za podlaskie dziedzictwo architektury drewnianej[5]. HistoriaWieś Kruszyniany w XVII wieku została nadana przez króla Jana III Sobieskiego Tatarom[2], którzy wzięli udział w wojnie z Turkami stając po stronie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Społeczność tatarska po osiedleniu się zbudowała meczet, który po raz pierwszy wspomniany jest już w dokumentach z 1717. Obecny został zbudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII wieku lub w pierwszej połowie XIX wieku (dokładna data budowy nie jest znana), na miejscu dawniejszego meczetu. W 1846 budynek przeszedł remont[4], o której to dacie świadczy kamień znajdujący się w fundamencie obok wejścia dla kobiet[6]. W sierpniu 2008 udało się pozyskać dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zainstalowanie systemu przeciwpożarowego. Świątynia dostępna jest dla zwiedzających[4]. 16 marca 2010 r. meczet w Kruszynianach zwiedził książę Karol[7]. Meczet w Kruszynianach jest wpisany na krajową listę zabytków Polski, a 22 października 2012 roku zarządzeniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego został, wraz z meczetem w Bohonikach, uznany za pomnik historii „Bohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary”[8], będący najwyższą formą ochrony konserwatorskiej[9]. W nocy z 28/29 czerwca 2014 r. meczet w Kruszynianach padł ofiarą aktu wandalizmu i profanacji. Nieznani sprawcy, używając farby w spreju, namalowali na zabytkowych ścianach świątyni symbole Polski Walczącej oraz rysunki świni, czyli zwierzęcia uważanego w islamie za nieczyste. W podobny sposób zbezczeszczono także nagrobki na pobliskim mizarze[10]. Wydarzenie to wstrząsnęło lokalną, wielowyznaniową społecznością, która przystąpiła do remontu zdemolowanych obiektów. W maju 2015 r. białostocka prokuratura umorzyła śledztwo w tej sprawie[11]. Galeria
ArchitekturaSwoim kształtem budynek nawiązuje do okolicznych drewnianych kościołów z dwiema wieżami[6]. Zbudowany jest na planie prostokąta o wymiarach 10x13 m[12]. Ma konstrukcję zrębową[4]. Z zewnątrz i wewnątrz pokryty jest drewnianą boazerią pomalowaną na ciemnozielony kolor (zieleń to kolor islamu)[12]. Od strony północnej budynek zdobią dwie wieże pokryte również drewnem. Na kalenicy dachu stoi trzecia (nieco mniejsza od pozostałych) wieżyczka bez okien. Przesunięta jest nieco w kierunku mihrabu. Dachy obu wież i wieżyczki mają kształt przypłaszczonego hełmu zwieńczonego półksiężycem na szczycie. Dach głównej części budynku pokryty jest gontem. Wnętrze podzielone na dwie części: dla kobiet (babiniec) i mężczyzn (sala modlitewna)[12]. Wejście dla kobiet umiejscowione jest na głównej osi budynku. Zwieńczone jest trójkątnym tympanonem, po którego bokach wznoszą się dwie wieże. Wejście dla mężczyzn znajduje się w bocznej ścianie. Pomieszczenie dla kobiet jest znacznie mniejsze od sali modlitewnej i oddziela je od części męskiej drewniane przepierzenie, w którym na wysokości około 1 m wykonano podłużną wycięcie, zasłonięte białą, przejrzystą tkaniną. W czołowej ścianie sali modłów, ukierunkowanej na południowy wschód, znajduje się mała wnęka – mihrab, w której przechowuje się święte księgi[13]. Wnętrze udekorowane jest dywanami, a ściany muhirami – kaligraficznymi zapisami cytatów z Koranu[14]. ModlitwyDo śmierci ostatniego kruszyniańskiego imama Aleksandra Bajraszewskiego regularnie odbywały się piątkowe nabożeństwa. Obecnie chutby głoszone są wyłącznie w wielkie święta dniach odwiedzin białostockiego imama[14]. Właściwa modlitwa ma miejsce w części męskiej. Wierni stoją w rzędach z twarzami skierowanymi w stronę Mekki (na południe od Kruszynian)[6]. Stronę tę wskazuje mihrab (nisza w ścianie). Na prawo od niszy znajduje się minbar (rodzaj kazalnicy), z którego imam wygłasza kazanie. Podczas modlitwy wierni wykonują odpowiednie ruchy rąk i ciała w myśl rytuału zwanego salat. Modlitwy odbywają się w języku arabskim. FilatelistykaPoczta Polska wyemitowała 28 kwietnia 2022 r. znaczek pocztowy upamiętniający kruszyniański meczet, o nominale 3,60 zł, w serii Piękno Polski. Wydrukowano 90 000 sztuk, techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym. Autorem projektu znaczka był Jarosław Ochendzan[15]. Przypisy
Linki zewnętrzne
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
