Ten artykuł dotyczy pałacu w Kielcach. Zobacz też: pałac Biskupów Krakowskich w Warszawie.

Pałac Biskupów Krakowskich

nr rej. A.336 z 28.01.1965[1]
Pałac biskupów
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Miejscowość	Kielce
Adres	Plac Zamkowy
Typ budynku	pałac
Styl architektoniczny	barokowy
Architekt	Tomasz Poncino (?) Giovanni Trevano (?) Constantino Tencalla(?)
Inwestor	bp Jakub Zadzik
Rozpoczęcie budowy	1637
Ukończenie budowy	1641
Ważniejsze przebudowy	XVIII w.
Pierwszy właściciel	Jakub Zadzik
Obecny właściciel	Muzeum Narodowe w Kielcach
Położenie na mapie Kielc Pałac Biskupów Krakowskich
Położenie na mapie Polski Pałac Biskupów Krakowskich
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Pałac Biskupów Krakowskich
50°52′09″N 20°37′39″E/50,869167 20,627500
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Pałac Biskupów Krakowskich – barokowy pałac w Kielcach, była rezydencja biskupów krakowskich, oddział Muzeum Narodowego w Kielcach. Najlepiej zachowana oryginalna wczesnobarokowa rezydencja pałacowa z pierwszej połowy XVII wieku w Polsce.

Budowla powstawała w latach 1637–1641. Wzniesiono ją na Wzgórzu Katedralnym z inicjatywy i prywatnych funduszy kanclerza wielkiego koronnego i biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika. Nie jest pewne kto był autorem projektu i przypuszcza się, że był to albo Tomasz Poncino albo Giovanni Trevano albo Constantino Tencalla^[2]. Dekorację malarską wnętrz wykonał warsztat Tomasza Dolabelli. Plafony przedstawiały między innymi sąd nad braćmi polskimi i rokowania pokojowe w okresie wojen ze Szwecją i Rosją, w których brał udział fundator. Pałac otaczał mur obronny ze strzelnicami kluczowymi i puntone. Cztery wieże pokryto blachą. W 1667 roku biskup Andrzej Trzebicki pokrył pałac dachówką w miejsce gontów. W 1. połowie XVIII wieku dobudowano do pałacu dwie oficyny, być może wg projektu Kacpra Bażanki^[2].

W 1806 Franciszek II Habsburg cesarz Austrii przekazał pałac, będący własnością skarbu państwa, na potrzeby nowo utworzonej diecezji kieleckiej^[3]. W 1816 r. Stanisław Staszic stworzył w pałacu Szkołę Akademiczno-Górniczą. Po Powstaniu styczniowym rosyjscy zaborcy usunęli hełmy na wieżach i figury posłów moskiewskiego i szwedzkiego na frontonie. Pałac w 1 połowie XX wieku pełnił rolę sztabu legionowego Józefa Piłsudskiego, biura werbunkowego, drukarni, poczty, biura przepustek i siedziby redakcji lokalnego dziennika. W latach 20. według projektu Adolfa Szyszko-Bohusza zrekonstruowano barokowe hełmy na wieżach.

W latach międzywojennych pałac był siedzibą urzędu wojewódzkiego. W latach 1945–1971 był siedzibą Wojewódzkiej Rady Narodowej. Od 1971 r. mieści się w nim Muzeum Narodowe. Z tyłu pałacu, w 2005 roku otwarto Ogród Włoski.

Pałac wraz z otoczeniem - basztą prochową, ogrodem i spichlerzem przy ul. Zamkowej 2 - jako zespół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych^[1].

Od frontu główne wejście w arkadach a nad nimi trzy herby, od lewej: Korab fundatora pałacu bpa Jakuba Zadzika, Orzeł Biały z wazowskim Snopkiem na piersi - Władysława IV Wazy, trzy korony (Aaron) - kapituły krakowskiej^[4][5][6].

• 
  Arkady z herbami
• 
  Herb Korab bpa Jakuba Zadzika
• 
  Herb Władysława IV Wazy
• 
  Herb kapituły krakowskiej
• 
  Fasada główna
• 
  Widok od ogrodu
• 
  Portal nad wejściem
• 
  Izba Stołowa Górna z portretami biskupów
• 
• 
• 
  Plafon z Władysławem IV^[7]
• 
  Plafon z sądem nad Arianami
• 
• 
  Portal
• 
  Widok panoramiczny

Koło Pałacu Biskupów Krakowskich przechodzi szlak turystyczny

• czerwony szlak miejski prowadzący przez zabytkowe i ciekawe turystycznie miejsca miasta Kielce.

Na zachód od miasta, w Podzamczu Piekoszowskim znajduje się ruina pałacu rodu Tarłów, stanowiącego kopię pałacu w Kielcach.

• Jan Leszek Adamczyk: Zabytki architektury na Kielecczyźnie. Kielce: Marek Leszko, 2005, s. 16. ISBN 83-92295-10-2.
• Mariusz Karpowicz, Tomasz Poncino (ok. 1590-1659) - architekt pałacu kieleckiego, Muzeum Narodowe, Kielce, 2002; ISBN 83-909744-7-9
• Jakub Lewicki, Najnowsze odkrycia związane z kielecką siedzibą biskupów krakowskich: Siedziby biskupów krakowskich na terenie dawnego województwa sandomierskiego. Materiały z sesji naukowej z 20 września 1997, Kielce 1997 r.
• Jakub Lewicki, Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach. Przemiany zespołu w latach 1795-1864; „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, t. 26, Kielce 2011.
• Sobala M., Dwór Klecki, rezydencja biskupów krakowskich w Kielcach w świetle nieznanego Inwentarza z 1635 roku, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, t. 25, Kielce 2010.
• Pieniążek-Samek M., Nieznane źródło od badań nad pałacem biskupów krakowskich w Kielcach, „Rocznik Muzeum Narodowego, t. 21, Kielce 2003.

• Archiwalne widoki pałacu w bibliotece Polona