Komisariat Straży Granicznej „Lipusz”

Komisariat Straży Granicznej „Lipusz” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy państwowej w latach 1928–1939.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[1]. Rozkazem nr 2 z 19 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Lipusz” do Inspektoratu Granicznego nr 6 „Kościerzyna” i określił jego strukturę organizacyjną^[2]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił nową organizację komisariatu^[3].

Kierownik Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej mjr Józef Zończyk w rozkazie organizacyjnym nr 2 z 8 czerwca 1928 udokładnił linie rozgraniczenia komisariatu. Granica północna: kamień graniczny nr 137; granica południowa: kamień graniczny nr C 002^[4].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Sierakowice” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Prądzona” − 1928^[2]
• komisariat Straży Granicznej „Sulęczyn” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Borzyszkowy” − 1930^[3]

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928^[2]:

• komenda − Lipusz
• placówka Straży Granicznej I linii „Jelenowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wygoda”
• placówka Straży Granicznej I linii „Skwierawy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dywan”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lipusz”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kościerzyna”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[9]:

• komenda − Lipusz
• placówka Straży Granicznej I linii „Nakło” (była placówka „Wygoda”)
• placówka Straży Granicznej I linii „Skwierawy”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zelewiec”
• placówka Straży Granicznej I linii „Dywan”
• placówka Straży Granicznej II linii „Lipusz”^[a]
• placówka Straży Granicznej II linii „Kościerzyna”^[b]

Organizacja komisariatu w 1936:

• komenda − Lipusz
• placówka Straży Granicznej II linii Lipusz
• placówka Straży Granicznej II linii Kościerzyna
• placówka Straży Granicznej I linii Nakla
• placówka Straży Granicznej I linii Skwierawy
• placówka Straży Granicznej I linii Zelewiec
• placówka Straży Granicznej I linii Dywan

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Granicznego „Kościerzyna” w latach 1929–1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy, materiały dotyczące dyslokacji, organizacji służby, wywiadu wojskowego i przeciwprzemytniczego, budżetu PIOSG → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)