29 Dywizja Piechoty (II RP)
29 Dywizja Piechoty[a] (29 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP. W okresie międzywojennym dowództwo 29 DP stacjonowało w Grodnie. W jej skład w 1923 wchodziły: 41 pp, 76 pp i 81 pułk piechoty[2]. Dywizja w okresie pokojuFormowanieW związku z reorganizacją Wojska Polskiego, likwidowane Wojsko Litwy Środkowej wydzieliło z siebie dwie dywizje: 19. i 29 DP. W skład 29 DP weszły: 41 (suwalski) pułk piechoty z 1 D L-B, 76 (lidzki) pp z 2 D L-B, 81 (grodzieński) pp z 1 D L-B. W okresie II RP sztab 29 DP stacjonował w Grodnie[4], a jej oddziały w Grodnie i Suwałkach:
Działalność pokojowa dywizjiRozmieszczenieSztab dywizji funkcjonował w siedzibie Dowództwa Okręgu Korpusu nr III w Grodnie. Także w Grodnie stacjonowały inne jednostki podległe bezpośrednio dowództwu 29 DP. Były to: 76 pułk piechoty rozlokowany w koszarach przy stacji kolejowej, 81 pułk strzelców stacjonujący w koszarach przy moście nad Niemnem i 29 pułk artylerii lekkiej (bez I dywizjonu artylerii) zakwaterowany w koszarach przy cmentarzu oraz w Foluszu. Ponadto w koszarach 76 pułku piechoty stała kompania saperów i kompania telegraficzna. W suwalskim garnizonie stał 41 pułk piechoty (bez batalionu) i I/29 pal. W Sokółce stacjonował jeden batalion 41 pułku piechoty[5]. Mobilizacja dywizjiMobilizację oddziałów dywizji ogłoszono 24 sierpnia 1939. Przebiegała ona dość sprawnie. W ciągu 36 godzin oddziały były gotowe. Opóźniła się mobilizacja kwatery głównej dywizji. Przewóz oddziałów do rejonów operacyjnego rozwinięcia rozpoczął sie z opóźnieniem, czyli dopiero 28 sierpnia. Do rejonów pod Rawę Mazowiecką transporty dotarły 30 sierpnia. Do 3 września marszami nocnymi przerzucono dywizję pod Sulejów. 41 Suwalski pułk piechoty przegrupowanie rozpoczął dopiero 2 września. Do Skierniewic dojechał tylko sztab pułku z jednostkami specjalnymi i I batalionem oraz jedna bateria I/29pal. Pozostałe pododdziały zostały zatrzymane w Warszawie[6]. Obsada personalna w marcu 1939Ostatnia „pokojowa” obsada personalna dowództwa dywizji[7][b]:
Walki dywizji w kampanii wrześniowej 1939Dywizja, pod dowództwem płk. Ignacego Oziewicza, została przeznaczona do północnego zgrupowania Armii „Prusy” gen. Stefana Dąba-Biernackiego[9]. 1 września dywizja kończyła wyładunek z transportów kolejowych w okolicach Skierniewic. Następnie skierowana została w rejon Rawy Mazowieckiej. Po nocnym marszu z 1 na 2 września 29 DP bez 41 pp i I/29 pal ześrodkowała się w rejonie Ujazd – Tomaszów Mazowiecki – Spała – Glinnik. 81 pp ześrodkował się na północny zachód od Spały, a 76 pp w lesie przyległym do toru kolejowego Koluszki –Tomaszów. Na stacjach w Skierniewicach i Radziwiłłowie wyładowały się 29 batalion saperów, szwadron kawalerii dywizyjnej, 29 dywizjon artylerii ciężkiej i dołączyły do dywizji. Nie dołączyła natomiast 29 bateria artylerii przeciwlotniczej. SD dywizji rozwinięto w Lubochni[10]. 2 września jednostka otrzymała rozkaz wymarszu i jak najszybszego obsadzenia przepraw na Pilicy pod Sulejowem oraz rozpoznaniu lasów nadleśnictwa Łęczno. Po zaledwie kilkugodzinnym odpoczynku oddziały rozpoczęły marsz i, zgodnie z decyzją dowódcy dywizji, przegrupowały się do rejonu lasów Błogie, Bukowiec, Unewel. W nocy 76 pp skoncentrował się w lasach: II batalion na zachód od Błogie, a I batalion na północny zachód od niej, III batalion na brzegu Pilicy; 81 pp ześrodkował pododdziały w rejonach: I i II bataliony w lesie na wschód od drogi Błogie – Julianów, a III w lesie Potok. Stanowisko dowodzenia rozwinięto w Twardej[11]. Ponadto podporządkowano dywizji patrole minerskie, które wysłane na południe miały, zniszczyć wszystkie mosty na Pilicy. Natomiast ze składu dywizji odesłano do obrony przeprawy w Przedborzu 5 kompanię 76 pułku piechoty, która dotarła na miejsce przed świtem 4 września, obsadzając stanowiska obronne. Kolejnej nocy, z 3 na 4 września, gen. Stefan Dąb-Biernacki zdecydował przesunąć północne zgrupowanie w rejony na południowy i północny wschód od Piotrkowa, w okolice lasów Lubień, Sulejowa, Dąbrowy, Tomaszowa i Ujazdu. Obszar ten miał być rejonem wyjściowym do walki[12]. Zgodnie z rozkazem dowódcy 29 DP oddziały dywizji wykonały 10-kilometrowy marsz i ześrodkowały się nad Pilicą: 76 pułk w rejonie Sulejowa i Taraski; 81 pp w rejonie Dąbrowy, Józefowa, Jaksonka. Stanowisko dowodzenia rozwinięto w Józefowie. W tym czasie 41 pp, bez II i III batalionów, z l/ 29 pal (bez dwóch baterii) wyładował się z pociągu w Skierniewicach, gdzie otrzymał zadanie dołączenia do zasadniczych sił dywizji[13]. Do dywizji nie dotarły: II/41 pułku piechoty, III/41 pułku piechoty i I/ 29 pułku artylerii lekkiej. W dniu 5 września niemiecka 1 Dywizja Pancerna, po zepchnięciu oddziałów 19 Dywizji Piechoty broniących Piotrkowa, zdobyła miasto i ruszyła dalej drogą na Wolbórz i Tomaszów. Inne oddziały Armii „Łódź”, również znajdowały się w odwrocie. W tym czasie dowódca Armii „Prusy”, nie mając aktualnych wiadomości na temat położenia wojsk niemieckich i sytuacji na przedpolach Piotrkowa, planował kontratak na prawe skrzydło 1 Dywizji Pancernej. Miał on zostać przeprowadzony w nocy z 5 na 6 września i doprowadzić do odzyskania utraconych pozycji na linii Jeżów – Rozprza. Pierwotny plan zakładał użycie do tego celu Grupy pułkownika Nowosielskiego tj.: 77 pułku piechoty, I batalionu 86 pułku piechoty, IV dywizjonu 19 pułku artylerii lekkiej oraz Wileńskiej Brygady Kawalerii. Wileńska Brygada Kawalerii znajdowała się w lesie Lubień, natomiast pozostałe oddziały bardziej na północ w pobliżu Maciejowca. Odgradzała je od pozycji niemieckich rzeka Luciąża. O 17.00 dowódca armii wstrzymał przygotowywane natarcie i zmienił rozkazy. Według nowego planu nocny atak miały wykonać pułki 76 i 81 z 29 Dywizji Piechoty wsparte grupą pułkownika Nowosielskiego, a Wileńska Brygada Kawalerii miała wycofać na wschodni brzeg Pilicy i dozorować ją aż do Przedborza. Tam walczyła już 5 kompania 76 pułku piechoty. Do obrony przeprawy w Sulejowie pozostawiono I batalion 41 pułku piechoty z 29 DP. Około godziny 20.00 76 pułk piechoty wyruszył z okolic Sulejowa drogą na Piotrków i po przekroczeniu Luciąży w okolicy Przygłowa, rozdzielił się na dwa zgrupowania. II batalion ruszył przez Kłudzice i Milejowiec, a pozostałe pododdziały maszerowały przez Kolonię Witów na Zalesice. Bataliony 81 pułku piechoty ruszyły w stronę Przygłowa, II i III przez Sulejów, a I przez Łęczno. Tymczasem o godzinie 21.00 do sztabu dowódcy Armii „Prusy” nadszedł meldunek od Naczelnego Wodza, w którym informował o sytuacji na froncie i zalecał wycofanie jednostek Armii „Prusy” na północ od Piotrkowa. Na skutek tego generał Biernacki znów zmienił rozkazy i skierował 81 pułk piechoty do lasów w okolicach Koła. 76 pułk piechoty miał wykonać pozorowany atak na Piotrków, a następnie wycofać się na północ. Jednak rozkazy nie dotarły do batalionów 76 pułku piechoty. Zatem zgodnie z poprzednim rozkazem, posuwając się wyznaczoną drogą, II batalion ruszył do ataku opanowując Milejowiec, gdzie rozbił zaskoczony oddział strzelców zmotoryzowanych. Nie tracąc impetu batalion uderzył na Milejów, gdzie natknął się na sztab 1 Dywizji Pancernej i broniącą go kompanię ochrony. Niemcy stawili zdecydowany opór, ale ostatecznie atak Polaków na bagnety pozwolił opanować wieś. Następnie batalion ruszył na zachód, gdzie napotkał na silny zorganizowany opór i natarcie zostało powstrzymane. I i III batalion piechoty, wspierane przez III dywizjon 29 pułku artylerii lekkiej, atakowały przez Przygłów – Kolonię Witów – Zalesice, rozbijając napotkane po drodze i zaskoczone oddziały niemieckie. Walki najczęściej rozstrzygane były w atakach na bagnety. Około godziny 4.00 nad ranem polska kolumna dotarła do szosy Piotrków – Radomsko i skręciła na południe, atakując w kierunku Longinówki. Jednak w miarę posuwania się oddziałów polskich opór Niemców tężał i stawał się coraz bardziej zorganizowany. Wspierająca polski atak artyleria miała coraz większe trudności w dotrzymaniu kroku atakującym oddziałom, napotykając w ciemnościach liczne strumienie i natrafiając na podmokły teren. Z zabudowań Longinówki przeciwnik zaczął prowadzić silny ogień. W tym samym czasie ruszyło natarcie Niemców od strony Piotrkowa. Zostało ono odparte przez 3 kompanię. Ponawiane ataki polskie na Longinówkę nie powiodły się, a Niemcy rozpoczęli uderzyli od wschodu, okrążając obrońców. W końcu polskie bataliony, oczekując posiłków, zaległy w otwartym terenie. Przed godziną 6.00 dnia 6 września Niemcy rozpoczęli kolejne natarcie. Początkowo Polacy odpierali uderzenia. Kiedy jednak do akcji ruszyły czołgi, a w batalionach nie było już ani jednej armatki przeciwpancernej, obrońcy musieli ulec. Do godziny 6.00 zginęli niemal wszyscy polscy żołnierze. Po walce, ranni i nieliczni, którzy przeżyli zostali rozjechani przez czołgi lub dobici przez niemiecką piechotę. W nocy z 5 na 6 września pozostałe jednostki 29 Dywizji Piechoty wycofały się w lasy w okolice Koła. Były to: 81 pułk piechoty, II/29 pułku artylerii lekkiej, 29 dywizjon artylerii ciężkiej, 29 batalion saperów, sztab 29 Dywizji Piechoty. Rano 6 września w okolicach Koła ześrodkowały się: 29 pal (bez I i III dywizjonu), 29 dac, 29 bsap (bez zmot. ksap), kompania kolarzy, kompania ckm i szwadron kawalerii dywizyjnej. Stanowisko dowodzenia rozwinięto we wschodniej części Koła. Będący na stanowisku dowodzenia płk Oziewicz nie znał położenia swoich pułków. Nie przejawiał też inicjatywy ześrodkowania wojsk i odtworzenia gotowości bojowej dywizji[14].
Około południa dowódca Armii „Prusy” postawił płk. Oziewiczowi zadanie by przeprawił wszystkie podległe mu oddziały (a także napotkane z 19 Dywizji Piechoty) na wschodni brzeg Pilicy i skupił je w rejonie Smardzewice–Twarda. W dzień oddziały miały przesunąć się ku rzece, a w nocy rozpocząć przeprawę. Płk Oziewicz zdecydował wybudować most w rejonie Swolszowic Małych – Tresty Rządowej. Po południu 29 batalion saperów rozpoczął budowę mostu. W tym czasie sztab 29 DP, II/29 pal i 29 dac przemieszczono przez most w Tomaszowie. Stanowisko dowodzenia rozwinęło się w Twardej[16].
W następnych dniach dywizja kontynuowała odwrót w kierunku przeprawy na Wiśle. Pod wieczór 7 września jej oddziały, podobnie jak 13 DP i 19 DP, uległy rozproszeniu. Pod Dobrą Wolą nad rzeką Drzewiczką oddział niemieckiej 13 Dywizji Zmotoryzowanej rozbił sztab dywizji. Przez rzekę w rejonie Dęblina przeprawiły się w czasie od 11 do 13 września tylko nieliczne oddziały bez broni ciężkiej – przede wszystkim 76 pp. Dywizja reorganizowała się w rejonie Rejowca. Dowództwo objął płk Jan Bratro. Z rozkazu generała Dąba-Biernackiego – do czasu zdobycia dział – związek taktyczny miał nosić miano brygady. 17 września 29 Brygada miała 7 baonów piechoty, baterię artylerii i kompanię saperów. Stała się ona częścią dywizji generała Jerzego Wołkowickiego. 29 Brygada wzięła udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim i skapitulowała 27 IX. Dwa bataliony 41 pp walczyły w Warszawie do czasu jej kapitulacji. Dołączył do nich także III baon 81 pp. Improwizowany w ośrodku zapasowym dywizji w Grodnie batalion kpt. Piotra Korzona w okresie 12–17 września toczył potyczki z patrolami niemieckimi zapuszczającymi się w rejon Białegostoku, Sokółki i Grodna. Ordre de Bataille i obsada personalna w kampanii wrześniowejPlanowane Ordre de Bataille i obsada personalna 29 DP w kampanii wrześniowej. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących oraz stanowiska służbowe oficerów dywizji zajmowane przed mobilizacją.
Obsada personalna dowództwa dywizji
Żołnierze Dywizji (w tym OZ) – ofiary zbrodni katyńskiejBiogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[19]
Odtworzenie dywizji w ramach Armii KrajowejW wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych w 1944 r. powstała 29 Dywizja Piechoty AK w składzie 33 pp, 41 pp, 42 pp i 9 pułk strzelców konnych (Okręg Białystok). Osobny artykuł:TradycjeTradycje oddziałów 29 Dywizji Piechoty kultywowała 29 Szczecińska Brygada Zmechanizowana im. Króla Stefana Batorego. Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Information related to 29 Dywizja Piechoty (II RP) |