Ten artykuł dotyczy 50 Dywizji Piechoty okresu II RP. Zobacz też: 50 Dywizja Piechoty – stronę ujednoznaczniającą.

50 Dywizja Piechoty, Dywizja „Brzoza”, 50 DP (rez.) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP improwizowana w kampanii wrześniowej 1939.

50 Dywizja Piechoty (Rezerwowa) pod dowództwem płk. w st. sp. Ottokara Brzozy-Brzeziny wchodziła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga. Powstała ze Zgrupowania „Brzoza”, sformowanego przez płk Brzozę-Brzezinę w rejonie Małoryty, które 26 września weszło w skład „Grupy Poleskiej”, oraz dołączonego do niego 28 września zgrupowania „Drohiczyn Poleski” ppłk Kazimierza Gorzkowskiego^[1]. Tego dnia rozkazem dowódcy SGO „Polesie” została dokonana jej reorganizacja i właśnie wtedy formalnie utworzono 50 DP. Uczestniczyła we wszystkich walkach SGO „Polesie”: 1 października obsadziła Kock oraz wsie Talczyn, Annopol i Pasmugi, a następnie walczyła pod Serokomlą, 3 października uderzyła na Stoczek, jednak wskutek słabego wsparcia artylerii natarcie załamało się w silnym ogniu artylerii niemieckiej, dywizja otrzymała rozkaz przesunięcia się w nocy do rejonu Adamów – Burzec, 5 października brała udział w zaciętych walkach z niemiecką 13 DP Zmot. z rozkazem utrzymania Adamowa i Krzywdy. Następnego dnia skapitulowała wraz z resztą zgrupowania.

Organizacja i obsada personalna^[2][3][4]

Dowództwo 50 Dywizji Piechoty

• dowódca dywizji – płk w st. sp. Ottokar Brzoza-Brzezina
• dowódca piechoty dywizyjnej – ppłk Kazimierz Franciszek Gorzkowski
• dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk Henryk Dudek (do 27 IX)
• dowódca artylerii dywizyjnej – ppłk Stanisław Asłanowicz
• szef sztabu – ppłk dypl. Zenon Wiesław Adamowicz
• kwatermistrz – mjr dypl. Henryk Filip Bezeg (do 25 IX)
• kwatermistrz – płk w st. sp. Tadeusz Łakociński (od 26 IX)

• 178 pułk piechoty
  • dowódca – mjr st. spocz. Tadeusz Król (do 1 X)
  • dowódca – ppłk Władysław Michał Dec (od 1 X)

• 179 pułk piechoty
  • dowódca – ppłk Michał Karol Gumkowski (do 29 IX)
  • dowódca – ppłk piech. Władysław Żabiński
  • I adiutant – kpt. piech. st. sp. Paweł Cyms

• 180 pułk piechoty
  • dowódca – mjr piech. Franciszek Pająk
• dywizjon artylerii lekkiej 50 DP – kpt. Marian Poraj-Jankowski
• batalion saperów – mjr Cyprian Ułaszyn
• kompania łączności – por. Rostkowski
• kolumna samochodowa – por. art. rez. Jakub Otto Finkenstein
• pluton pieszy żandarmerii nr 92 – kpt. Grzegorz Czeski

• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
• Jan Wróblewski: Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07659-6.
• Andrzej Wesołowski, Tadeusz Zawadzki: 50 Dywizja Piechoty „Brzoza”. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2019, seria: Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-8164-219-4.