Ten artykuł dotyczy 55 Dywizji Piechoty II RP. Zobacz też: 55 Dywizja Piechoty - inne dywizje piechoty z numerem 55.

55 Dywizja Piechoty Rezerwowa, 55 DP (rez.) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.

W czasie kampanii wrześniowej dywizja walczyła w składzie Armii „Kraków” i broniła fortyfikacji śląskich. Od września w odwrocie; szczególnie uporczywie broniła przyczółka pod Baranowem. Wzięła udział w pierwszej bitwie tomaszowskiej^[1].

55 Dywizja Piechoty (Rezerwowa) pod dowództwem płk. Stanisława Kalabińskiego wchodziła w skład GO „Śląsk” w Armii „Kraków”^[2]. Została zmobilizowana pod koniec sierpnia 1939 r. z batalionów Śląskiej Brygady Obrony Narodowej i Dąbrowskiej Półbrygady Obrony Narodowej. Jej zadaniem była obrona umocnionego odcinka „Mikołów”. W dniach 1–2 września toczyła zacięte walki w rejonie Kobióra i Wyr z niemiecką 8 DP, nacierającą z północnego zachodu na Mikołów i 28 DP, atakującą z zachodu w kierunku Wyr. 2 września jeden z jej odwodowych batalionów odebrał Niemcom kontratakiem wieś Wyry. Niestety, 3 września, po zaciekłych walkach bitwy granicznej, została zmuszona do odwrotu. 4 września dywizja otrzymała rozkaz odwrotu nad Nidę w kierunku Pińczowa i Miechowa. W dniu 5 września ostatnie bataliony dywizji i znajdujące się pomiędzy Krzeszowicami a Krakowem podjęły zaciętą walkę w Rudawie i Młynce^[3].

6 i 7 września pułki dywizji toczyły ciężkie, chaotyczne boje odwrotowe na północny wschód od Krakowa w widłach Wisły i niewielkiego, lewobrzeżnego jej dopływu Nidzicy. 204 pp bił się krwawo w Proszowicach, 201 pp toczył zaciętą walkę pod Klimontowem, a później koło Słonowic, gdzie odrzucił natarcie niemieckich czołgów, zaś 203 pp walczył pod Kazimierzą Wielką. Dalsze walki toczyły się na lewym brzegu Nidzicy w okolicach Gabułtowa i Jakuszowic, skąd późną nocą, po wspomnianych bojach i po 30 km marszu, oddziały dywizji mogły kontynuować odwrót w kierunku rzeki Nidy. 9 września dotarły do Stopnicy. 11 września dywizja zorganizowała i krwawo broniła przyczółek pod Osiekiem, z którego miała przeprawiać się cała Armia „Kraków”. W dniach 14–17 września jednostki dywizji wiązały siły niemieckie w okolicy Biłgoraja. Kolejne walki osłonowe 55 DP stoczyła w rejonie Górecka. Najcięższe boje toczył 201 pp, stawiając skuteczny opór nieprzyjacielowi przez cztery kolejne dni od 17 do 20 września. W nocy z 18 na 19 września dywizja wzmocniła polskie oddziały atakujące Tomaszów Lubelski. W nieskutecznym natarciu udział wziął 203 pp. W nocy z 22 na 23 września po naradzie oficerów sztabu, po stwierdzeniu niezdolności resztek dywizji, bez artylerii, do jakiegokolwiek działania, dowódca dywizji podjął decyzję o rozwiązaniu jednostki w rejonie wsi Ulów.

 Osobne artykuły: Bitwa pod Biłgorajem (1939), Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim i Bitwa pod Proszowicami.

Obsada personalna Dowództwa 55 DP (rez.) ^[a]

• dowódca dywizji – płk piech. Stanisław Kalabiński (dca PD 30 DP)
• dowódca piechoty dywizyjnej – płk piech. Józef Giza (dca Górnośląskiej BON)
• dowódca artylerii dywizyjnej – płk art. Eugeniusz Ignacy Luśniak
• dowódca saperów dywizyjnych – kpt. Czesław Wójtowicz
• szef służby sprawiedliwości – mjr aud. Władysław Różycki
• szef służby duszpasterskiej – ks. kapelan Wacław Jabłoński
• szef sztabu – ppłk dypl. Józef Ullman
• oficer operacyjny – kpt. dypl. Stanisław Czupryna
• pomocnik oficera operacyjnego – kpt. Michał Dawiskiba
• oficer informacyjny – kpt. Tadeusz Horoszkiewicz
• dowódca łączności – mjr Stefan Polz
• kwatermistrz – kpt. dypl. Roman Jan Różycki
• szef służby intendentury – por. int. z wsw Bohdan Romuald Kowalski^[4]
• komendant kwatery głównej – kpt. Karol Brandys
• szef sanitarny – mjr.dr.med.Józef Mazurek

Organizacja wojenna 55 DP ^[b]

Dowództwo 55 Dywizji Piechoty

• dowódcy broni i szefowie służb
• Sztab

Kwatera Główna 55 DP (23 pal, jako Rezerwa Personelu Etapowego Typ II Nr 24)

• kompania asystencyjna Nr
• pluton pieszy żandarmerii nr 66
• poczta polowa nr 105 (Urząd Pocztowo–Telegraficzny w Krakowie)
• sąd polowy Nr 53 (KRU Będzin)
• kompania gospodarcza KG 55 DP

Piechota dywizyjna

• 201 pułk piechoty
• 203 pułk piechoty
• 204 pułk piechoty
• kompania kolarzy

Artyleria dywizyjna

• samodzielny patrol meteorologiczny nr 65
• 65 pułk artylerii lekkiej

Jednostki broni

• 75 kompania saperów (5 batalion saperów w Krakowie)
• kompania telefoniczna nr 66
• pluton łączności Kwatery Głównej nr 66
• pluton radio nr 66
• drużyna parkowa łączności nr 66

Jednostki i zakłady służb

• Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Wacław Stachiewicz: Wierności dochować żołnierskiej : przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa: "Rytm", 1998. ISBN 83-86678-71-2.
• Jan Przemsza-Zieliński: Jeden z tysiąca Zagłębiaków Rzecz o pułkowniku Stanisławie Kalabińskim ostatnim dowódcy śląsko-dąbrowskiej Obrony Narodowej : Sosnowiecka Oficyna Wydawniczo-Autorska "SOWA-PRESS", Sosnowiec 1999 r.
• Jan Przemsza-Zieliński: Księga wrześniowej chwały pułków śląskich t. 1 i 2 : Biblioteka Śląska w Katowicach, Sosnowiecka Oficyna Wydawniczo-Autorska "SOWA-PRESS", Katowice-Sosnowiec 1993 r.
• Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.