Bój o Żory

Ten artykuł należy dopracować:

→ usunąć treści oparte na nierzetelnych źródłach lub podać w przypisach wiarygodne źródła informacji,
Przypis 1 i 6; a także 2, 3.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Uwaga: Aby ułatwić pracę, stosuj standardowe parametry z datą: nierzetelne=2025-01

Bój o Żory

II wojna światowa, kampania wrześniowa, część bitwy pszczyńskiej
Czas	1 września 1939
Miejsce	Żory
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	agresja III Rzeszy na Polskę
Wynik	zwycięstwo Niemców
Strony konfliktu
Polska  III Rzesza
Dowódcy
Tadeusz Kwiatkowski Józef Strantz Heinrich von Vietinghoff
Siły
4 działa 75mm, 6 rusznic ppanc, 1 Lkm 7,92mm wz. 08/15 „Maxim”, 277 bagnetów[1] 164 czołgi w tym: 72 PzKpfw I, 81 PzKpfw II, 3 PzKpfw III oraz 8 PzKpfw IV; 16 haubic 105 mm, wsparcie Luftwaffe
Straty
11 zabitych, 1 ranny, 1 działo zniszczone 4 czołgi (w tym dwa zatopione), 4 uszkodzone, nieznana liczba rannych/zabitych
Położenie na mapie województwa śląskiego miejsce bitwy
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
50°02′44″N 18°41′41″E/50,045556 18,694722

Bój o Żory – starcie zbrojne, które miało miejsce 1 września 1939 na Górnym Śląsku na terytorium miasta Żory, jako część bitwy pszczyńskiej. Bój, podobnie jak walki na pozycji przesłaniającej Rybnik i Boża Góra, miał na celu opóźnić natarcie sił niemieckich na polski Górny Śląsk.

W szturmie na miasto udział wzięły:

1. jednostki 5 Dywizji Pancernej Wehrmachtu^[2]:
   1. 14 pułk strzelców (Schützen-Regiment 14) Oberstleutnant Oberst Joachim Degener
   2. 15 pułk pancerny (Panzer-Regiment 15) Oberstleutnant Johannes Streich
   3. 2 batalion 116 pułku artylerii (Artillerie-Regiment 116) Oberstleutnant Bruno Gerloch
2. 53 pułk 14 Dywizji Piechoty Wehrmachtu Oberstleutnant Adalbert Lontschar^[3].

W obronie Żor wzięły udział:

1. jednostki 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty:
   1. 5 bateria II dywizjonu 23 pal pod dowództwem kpt. Mikołaja Józefa Stranza uzbrojona w 4 armaty kal. 75 mm wz. 1897 w składzie:
      1. działo nr 1 ulokowano na Rynku (działonowy kpr. Józef Wyderko),
      2. działo nr 2 ulokowano w pobliżu cegielni przy ul. Rybnickiej (działonowy kpr. Stanisław Puto),
      3. działo nr 3 ulokowano wpierw na peronie dworca kolejowego, później cofnięto na pozycję zajmowaną przez działo nr 4;
      4. działo nr 4 ulokowano pomiędzy lasem a stawem Śmieszek (dow. por. Karol Orłowski)
2. pluton 56 kompanii kolarzy (dow. ppor S. Reyman),
3. 1 pluton 53 samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszącej por. Bolesława Piotrowskiego uzbrojona w 6 rusznic ppanc oraz ckm-y na taczankach (ulokowany w Kleszczowie oraz na ul. Rybnickiej),
4. 54 baon Obrony Narodowej „Rybnik” pod dowództwem mjr Tadeusza Kwiatkowskiego w składzie:
   1. 7 kompania „Żorska” kpt. Edwarda Rychłowskiego (obsadziła zachodnie i południowe przedpole miasta),
   2. 8 kompania „Pszczyńska” kpt. Stanisława Urbanowskiego (pluton ppor. Franciszka Mosza ulokowano na dworcu kolejowym, pluton ppor. Jerzego Matuszewicza ulokowano pomiędzy stawem Śmieszek a stawem Kleszczowiak, pluton ppor. Aleksandra Bukko ulokowano w Kleszczowie jako odwód).

• 24 sierpnia 1939 r. – ogłoszono alarm bojowy i wycofano większość II dywizjonu 23 pułku artylerii lekkiej do Mikołowa; w Żorach pozostaje jedynie 5 bateria II dywizjonu w sile 4 armat;
• 1 września 1939 r.:
  • o godz. 4:45 siły niemieckie uderzają na Rybnik
  • o godz. 5:00 nad Żorami ukazały się niemieckie samoloty zwiadowcze
  • o godz. 10:00 siły niemieckie uderzają na Żory od strony Rybnika
  • o godz. 11:00:
    • ewakuacja działonu kpr. Puto; podczas tej ewakuacji ginie 4 kanonierów, a kpr. Puto zostaje ranny;
    • Niemcy rozbijają pluton 7 kompanii ON broniący się w rejonie cegielni (pomiędzy ul. Rybnicką a ul. Folwarecką); w czasie walk śmierć poniósł dowódca plutonu ppor. rez. Władysław Pawlikowski wraz z sześcioma podkomendnymi
    • siły niemieckie uderzają na Żory od strony Boryni
  • około godz. 11:30 czołgi niemieckie zaczęły wdzierać się do miasta
  • 12:30 odwrót do Kleszczowa
  • o godz. 14.00 siły niemieckie w sile 69 czołgów uderzają na Kleszczów;

odwrót pozostałych jednostek na Kobiór.

• • 15:30 Niemcy oficjalnie wkraczają do Żor
  • 16:35 gen. Heinrich von Vietinghoff wraz ze sztabem lokuje się w Kleszczowie

W założeniach dowódców Armii Kraków, a w szczególności gen. Jana Sadowskiego dowodzącego Grupą Operacyjną „Śląsk” celem działań operacyjnych Wojska Polskiego w powiecie rybnickim było opóźnienie natarcia sił niemieckich. Ponadto przed obrońcami obu pozycji przesłaniających, tj. Rybnika i Żor, postawiono zadanie prowadzenia skutecznej obrony przy jednoczesnym zachowaniu garnizonu polskiego. Oba cele operacyjne zostały osiągnięte. 5 Dywizja Pancerna oraz 53 pułk piechoty w dniu 1 września zdobyły jedynie ziemie powiatu rybnickiego i dały czas na zorganizowanie obrony powiatu pszczyńskiego.

• zdjęcia z agresji niemieckiej na Rybnik i Żory. zapomniany.rybnik.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-01)].