Bitwa pod Władypolem

II wojna światowa, agresja ZSRR na Polskę
Polscy jeńcy wzięci do niewoli po sowieckiej agresji na Polskę
Czas	26–27 września 1939
Miejsce	Władypol k. Sambora
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	odwrót Nowogródzkiej BK po bitwie pod Tomaszowem Lubelskim
Wynik	zwycięstwo Armii Czerwonej
Strony konfliktu
Polska  ZSRR
Dowódcy
Władysław Anders Iwan Tiuleniew
Siły
ok. 3 000 n/n
Straty
20 zabitych, ponad 1000 w niewoli n/n
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
49°38′52″N 23°09′26″E/49,647778 23,157222

Bitwa pod Władypolem – bitwa stoczona w dniach 26–27 września 1939 pomiędzy wojskami polskimi i sowieckimi w trakcie kampanii wrześniowej.

17 września 1939 nastąpiła agresja Związku Sowieckiego na Polskę. Oddziały Nowogródzkiej Brygady Kawalerii wycofując się po bitwie pod Tomaszowem Lubelskim w dniach 22–24 września, w sile ok. 2,5 tys. żołnierzy, 25 września osiągnęły Wólkę Horyniecką, gdzie doszło do wymiany ognia z Niemcami. Po wymianie parlamentariuszy i negocjacjach gen. Władysław Anders zwolnił jeńców niemieckich, w zamian Niemcy przepuścili Brygadę bez walk, umożliwiając jej marsz ku granicy. Gen. Anders starał się unikać walk kierując swoje pododdziały między cofające się na linię demarkacyjną oddziały niemieckie i zajmujące je oddziały sowieckie. Marsz uniemożliwiły oddziały sowieckie.

26 września Brygada na swej drodze spotkała pod m. Chlipie (Clipie) maszerujące oddziały sowieckiej 12 Armii gen. Iwana Tiuleniewa. Gen. Anders wysłał parlamentariuszy w celu uzyskania swobodnego przejścia na południe. Nie zostali oni przyjęci przez sowietów, ograbieni i ostrzelani. Doszło do potyczek w rej. Dernaków, Woli Sudkowskiej i pod Władypolem, stoczonych 26–27 września 1939. W bitwie, oprócz oddziałów Nowogrodzkiej BK, brał udział 19 pułk Ułanów Wołyńskich, którego resztki dołączyły do Brygady po rozbiciu Wołyńskiej Brygady Kawalerii w bitwie pod Jacnią, 4 pułk Ułanów Zaniemeńskich z Wileńskiej BK i 1 pułk szwoleżerów z Mazowieckiej BK. Oddziały sowieckie dążyły do okrążenia oddziałów polskich i ich zniszczenia. Czołowe natarcie na Brygadę prowadził 148 pułk kawalerii wsparty czołgami. Do okrążenia Brygady podchodziły oddziały 4 Korpusu Kawalerii i 26 Brygady Pancernej, zabezpieczone z północy przez 99 Dywizję Strzelecką, a z południa przez 5 Korpus Kawalerii. Chcąc uniknąć okrążenia i całkowitego zniszczenia, gen. Anders wydał rozkaz 25. i 27 pułkowi ułanów wycofania w kierunku Rajtarowic. 9 dak miał zniszczyć działa (nie było amunicji) i odchodzić w tym samym kierunku. 25 pułk ułanów miał osłaniać odwrót. Z 26 pułkiem odchodził gen. Anders ze sztabem Brygady. Po bitwie pod Władypolem rozbite oddziały Nowogródzkiej BK wycofywały się, tocząc walki w półokrążeniu i w małej odległości. Gen. Anders z grupą 200–250 oficerów i żołnierzy przedzierał się do rejonu zbiórki. Kiedy dotarli do gajówki Zielony Gaj w sile ok. 60 ułanów, Anders widząc całkowite okrążenie Brygady nakazał rozformowanie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii i przedzieraniu się drobnych grup ku granicy z Węgrami. Rozkazy łącznikami zostały rozesłane do oddziałów. Łącznicy wracali bez ich doręczenia, meldując że wszędzie są sowieci. Z grupy przedzierającej się z gen. Andersem utworzono 6 mniejszych oddziałów i odchodziły one w kierunku granicy z Węgrami. 29 września grupa z gen. Andersem została zaatakowana przez sowietów w m. Jesionki Stasiowe koło Sambora. Gen. Anders dwukrotnie ranny poddał się do niewoli.

Bitwa pod Władypolem zakończyła się klęską i rozproszeniem oddziałów Nowogródzkiej Brygady Kawalerii. Polacy w bitwach i potyczkach zniszczyli ok. 20 czołgów.

• W. Włodarkiewicz, Polski wrzesień z perspektywy 70 lecia., wyd.: Akademia Podlaska.